Tasavvuf Düşüncesinde Metafiziksel Bir Eksen Olarak Kudüs Algısı

Authors : Güldane GÜNDÜZÖZ

Pages : 71-105

Doi:10.17131/milel.584978

View : 19 | Download : 9

Publication Date : 2019-07-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Kudüs, Mescid-i Aksâ ve sahre, fizik âlemin bir temsili ve fizik âlem ile metafizik âlem arasında bir sınırdır. Varoluş dairesinin arzî iki noktası olan Kâbe ve Beytü’l-Makdis ve bunların arasında Mescid-i Nebî, ontolojik ve epistemolojik bir ideal olarak yer almaktadır. Medine, Mekke ve Kudüs ekseninde nüzûl ve urûc kavsi oluşmaktadır. Böylece kutsal çember, bütün koordinatları ile belirlenmektedir. Mihverinde Nûr-ı Muhammedî ve Hakîkât-i Muhammediyye’nin olduğu bu düşünüş şeklinde sahre hem ontolojik hem eskatolojik bir öğe ve meteorit bir unsur olarak kevnî başlangıca işaret eden Dürre-i Beyzâ ile aynileşmektedir. Beytü’l-Makdis ise ırmak metaforunun yanı sıra, -Kesîb-i Ahmer, Sidre, cennet ve cehennem gibi metafizik âlemde karşılıkları olan unsurların Kudüs coğrafyasına da izafe edilmesi suretiyle-, daha çok Sidretü’l-Müntehâ ile eşleşmekte; fakat bir bütün olarak Sidre, Beytü`l-Ma ʻ m û r, cennet, cehennem, İ lliyy û n, Adn, Kesîb, Me’vâ gibi metafizik ulvî unsurları içeren süflî ve arzî bir model olarak öne çıkmaktadır. Kudüs, bir taraftan tasavvuf düşüncesinde daha geniş bir âlem tasavvurunun parçası olarak isrâ ve miracın, -iman, ibadet ve ahlak ekseninde- ortaya koyduğu sistemin sembolik bir değeri olurken, diğer taraftan Nûr-ı Muhammedî kavramı çerçevesinde, Kutup-Piran inancı üzerinden özgün ve dinamik bir kozmolojiye bağlanmaktadır
Keywords : Kudüs, Mescid i Aksâ, Kubbetüs Sahrâ, Kâbe, Mahşer, Sidretül Müntehâ, İsrâ ve Miraç