‘Nizamname-i Milliye-i Museviye’den ‘Hahamhane Nizamnamesi’ne Osmanlı Yahudilerinin Kurumsal Temsiliyeti

Authors : Yakup Karataş

Pages : 267-304

Doi:10.17131/milel.1517331

View : 50 | Download : 112

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı idaresinde gayrimüslimler devletin himayesi altında kendi cemaat hukuklarını uygulayabilmişler ve yüzyıllar boyunca huzur içinde yaşayabilmişlerdi. XVIII. ve XIX. yüzyıllarda ise gerek yabancı müdahalelerinin gerekse milliyetçilik akımının etkisi ile Osmanlı Devleti’nden ayrılma eğilimine girmişlerdir. Sultan II. Mahmud döneminden (1808-1839) itibaren “vatandaş” olarak görülen gayrimüslimler bu sıfata resmen 1876 anayasası ile kavuşmuşlardır. Osmanlı idarecileri gayrimüslim vatandaşlarının iç ve dış konjonktürün etkisiyle toplum bütünlüğünden kopmamaları için 1862 yılında kanunlaştırma faaliyetlerinin önünü açmıştır. Her cemaat kendi anayasası niteliğinde kanun metinleri hazırlamış ve bu metinler devlet tarafından onaylanınca yürürlüğe konmuştur. Bu çalışmada Osmanlı Yahudilerinin hazırladığı 1864 tarihli kanun teklifi (Nizamname-i Milliye-i Museviye) incelenmiş, devlet tarafından bir yıl sonra yürürlüğe konan Hahambaşı Nizamnamesi ile karşılaştırılmıştır. Neticede, hazırlanan önerinin sadece cemaatin merkezi idaresine dair fasıllarının dikkate alındığı ve diğer cemaat uygulamalarına dair tekliflerin büyük oranda kabul görmediği anlaşılmıştır. Çoğu araştırmacının gözden kaçırdığı cemaat önerisi ilk defa bu çalışmada değerlendirilmiştir.
Keywords : Osmanlı Devleti, Gayrimüslimler, Kanunlaştırma, Hahamhane Nizamnamesi, XIX. Yüzyıl