Dede Korkut Kitabı’nın Yeni Nüshası ve Üzerindeki Yayınlar

Authors : Ahmet Bican ERCİLASUN

Pages : 5-22

View : 25 | Download : 18

Publication Date : 2019-09-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Dede Korkut’un yeni bulunan Günbed nüshası, 12 Aralık 2018 tarihinde Veli Muhammed Hoca  tarafından Tahran’daki bir kitabevinden satın alınmıştır. Yazmanın önceki sahibi Muhammed Hoca’ya,  Kaçar hanedanı soyundan geldiğini, yazmanın da hanedanın kurucusu Ağa Muhammed Han Kaçar’ın  kitaplığından yadigâr kaldığını söylemiştir. Yazmanın İran Türkmenleriyle ilgisi, Türkmensahra’da  yaşayan bir Türkmen tarafından satın alınmasından ve şu anda onun elinde bulunmasından ibarettir.  Eserin dil özelliklerinin de bugünkü Türkmence ile ilgisi yoktur. Yusuf Azmun’un eserinin önsözünde  yazmanın Merv’den İran’a geldiğine dair bir kayıt olsa da eserin dili bütünüyle Azerbaycan Türkçesi  özellikleri taşıdığı için Merv ile ilgili bu rivayette bir yanlışlık olmalıdır. Bu makalede Dede Korkut’un  yeni bulunmuş olan Günbed nüshası üzerinde durulmuş, nüshanın mahiyeti ve dil özellikleri ele alınmıştır.  Dil özelliklerinden hareketle yazmanın tarih ve coğrafyası belirlenmiştir. Nüshanın bulunuşundan  hemen sonra yayımlanan üç çalışma da makalede değerlendirilmiştir. Karşılaştırmalar yapılarak  aralarındaki farklar gösterilmiş, uygulanan transkripsiyon sistemine eleştiriler getirilmiştir.  Bazı önemli hatalara da temas edilerek metnin doğru okunmasına yardımcı olunmaya çalışılmıştır.  Günbed nüshası; içinde yeni bir boyu barındırması, diğer yazmalardan farklı olması, nüshanın farklı  bir koldan, başka bir dip yazmadan geldiğine dair kanıtlar taşıması, Dede Korkut anlatmalarının /  yazmalarının 18. yüzyıla kadar geldiğini göstermesi ve Güney Azerbaycan, özellikle Tebriz ağzını yansıtan  bir dille yazılmış olması açısından önem taşımaktadır. Dede Korkut Kitabı’nın sadece Dresden ve  Vatikan yazmalarını dikkate alan bir kişi Günbed nüshasının onlara benzemediğini düşünebilir. Oysa  irili ufaklı bütün Oğuznameler bir arada ele alındığı zaman yeni nüshanın da onlardan bazı parçalarla  benzeştiğini veya onlardan bazı parçaları çağrıştırdığını anlamak mümkün olur. Dede Korkut’un Günbed  nüshasının yalnız soylama ve yeni bir anlatma insert ignore into journalissuearticles values(boy); barındırması açısından değil dil açısından da  ne kadar önemli olduğu anlaşılmaktadır. Bu açıdan, sorunlu kelime ve ibarelerin çözülmesi için metin  üzerinde daha birçok çalışma yapılması gerekmektedir. Eserle ilgili üç yayın ve bu yayınlardaki tıpkıbasımlar  ortaya çıkmadan önce, yazmanın sanal medyada dolaşan 5-6 sayfalık metnindeki dil özelliklerine  dayanarak bu nüshanın 17-18. yüzyıllara ve Güney Azerbaycan sahasına ait olması gerektiğini  yazmıştım. Yazmanın önceki sahibinin, eserin Ağa Muhammed Han Kaçar’ın kitaplığından yadigâr  kaldığına dair sözleri doğru ise istinsah tarihi, anılan Kaçar hanının dönemine veya az önceye ait olmalıdır.  Ağa Muhammed Han Kaçar 1786-1797 yılları arasında hükümdarlık yapmıştır. Buna göre Dede  Korkut’un Günbed nüshasının 1786-1797 yılları arasında veya 1786’dan bir süre önce, fakat mutlaka  1759’dan sonra istinsah edildiğini söyleyebiliriz. Eserin dil özellikleri de bunu desteklemektedir.
Keywords : Dede Korkut, Günbed nüshası, dil özellikleri, dönem ve saha, transkripsiyon