Çin ve Kırgızistan Arasındaki Bir Kültürel Unsur Olarak Manas Destanı

Authors : Venera NARİNOVA, Yunus Emre GÜRBÜZ

Pages : 54-68

View : 27 | Download : 16

Publication Date : 2019-09-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Kırgızların millî destanı olarak kabul edilen Manas Destanı, 2009 yılında Çin Halk Cumhuriyeti  adına, UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras insert ignore into journalissuearticles values(SOKÜM); listesine kaydedilmiştir. Konu, Kırgızistan  kamuoyunda tepki uyandırsa da, devlet nezdinde 2011 yılına kadar ciddi bir girişim olmamıştır.  Destan, bağımsız Kırgızistan’da asıl olarak 1995 ve 2011 yıllarında devlet nezdinde itibar görmüştür  ki bu, Kırgızistan’ın 1993-1994 ve 2010 yıllarında yaşadığı siyasi ve ekonomik krizlerle bağlantılıdır.  1995 yılında ve 2011 sonrasında Kırgızistan’daki farklı boy ve bölgelerdeki Kırgızları, ayrıca farklı  etnik toplulukları birleştirici bir unsur olarak kutlanması yönünde adımlar atılmış, bu bağlamda pek  çok faaliyet gerçekleştirilmiştir. Kırgızistan, her iki dönemde de çetin koşullar karşısında varlık mücadelesi  verirken, geçmişte zor koşullar karşısında Kırgız boylarını bir araya getirerek, bunu aşmak için  savaşan Manas’a başvurmuştur. Manas’ın halkını savunan bir kahraman olması özelliğinin yanında,  1995 ve 2011 yıllarındaki kutlamalar ile 2013 yılındaki SOKÜM başvurusu sırasında Manas’ın diğer  milletleri de kucaklayıcı “yüce gönüllülüğü” vurgulanarak, günümüzdeki çok-etnili Kırgızistan için yol  gösterici bir karakter olarak Manas temsiliyet kazanmıştır. Çin’in Manas Destanı adına başvurduğu  2009 yılı ise, devlet nezdinde destana verilen önemin azaldığı bir döneme denk geldiğinden, destan,  başvuru sürecinin gereklerini yerine getiren Çin adına, Çin’in çok-milletli kültürel zenginliğini dünyaya  duyurmayı hedeflediği bir dönemde listeye kaydettirilmiştir. Çin’in başvurusu, ekonomik büyümesini  imajını yenileme yönünde atacağı adımlarla taçlandırmak istediği, Pekin’de Yaz Olimpiyatlarının  yapıldığı 2008 yılındaki kapsamlı bir yumuşak güç hamlesinin parçasıydı. Uzun hazırlıkların ardından  2009 yılında Manas Destanı ile birlikte Çin’deki pek çok azınlığın kültürel unsuru SOKÜM listesine  aday gösterilmiş ve Çin kültürüne ait unsurlarla birlikte o yıl Çin’den rekor sayıda insert ignore into journalissuearticles values(25); unsur listelere  kaydedilmiştir. Kırgızistan’da 1995 yılındaki kutlamalarının ardından Manas’ın geri plana düşmesi  Çin’in destanı yalnızca kendi adına kaydettirmesinin önünü açmıştır. Ancak Çin’de Tibet’te insert ignore into journalissuearticles values(2008);  ve Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde insert ignore into journalissuearticles values(2009); yaşanan ayaklanmaların ardından bu girişimin devamı  gelmemiştir. 2011 yılında Manas’ın yine Kırgızistan’da bir kriz döneminin ardından önem kazanması,  SOKÜM başvurusu için devlet nezdinde gerekli adımların atılmasını sağlamış ve destan Kırgızistan  adına da listeye eklenmiştir. Daha adil bir bölgesel dağılım için SOKÜM başvuru süreci yeniden düzenlense  de, asıl Çin’in değişen öncelikleri ve imajını düzeltmek adına giriştiği hamlenin aldığı darbe  nedeniyle sonraki yıllarda başvuruları azalmıştır. SOKÜM listesine girmek için hazırlık ve başvuru  süreci devlet tarafından yürütüldüğünden devletin rolü hangi kültürel unsurun listeye sunulacağı ve  nasıl sunulacağı üstünde belirleyici olmaktadır. Dolayısıyla liste, nesnel bir tavırla SOKÜM unsurlarının  korunmasını amaçlasa da, aslında Kırgızistan ve Çin örneklerinde görüldüğü üzere devletlerin iç  siyasetlerinden etkilenmektedir. Bu nedenle bu çalışma, Kırgızlar için değeri tartışılmaz olan Manas  Destanı özelinde, SOKÜM başvurularında devletin rolünün dengelenebilmesi için duyarlılık oluşturmayı  amaçlamaktadır.
Keywords : Çin, Kırgızistan, kültür ve siyaset, somut olmayan kültürel miras, UNESCO