Folklorik Bebeklerin Temsil Gücü: Elif Bebek Projesi Örneği

Authors : Selcan GÜRÇAYIR TEKE

Pages : 134-149

View : 25 | Download : 10

Publication Date : 2019-09-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Folklorik bebekler geleneksel giyim kültürünün gelecek kuşaklara aktarılmasında önemli bir  aracı olarak görülürler. Geleneksel giyim kültürünün millî kimlikle ilişkilendirilmesi onlara uluslararası  alanda bir temsil gücü kazandırır. Bu sayede folklorik bebekler kültür turizminin dikkate değer  bir bileşeni olarak yorumlanır. Türkiye’nin farklı illerinde farklı teknikler ve malzemelerle geleneksel  kıyafetli folklorik bebekler üretilmektedir. Türkiye’de üretilen folklorik bebekler, kıyafet açısından  yörelerin geleneksel kıyafetlerinin minyatürleri gibidir. Geleneksel kıyafetlerin yansıtılmasındaki bu  başarı, bebeklerin beden tasarımlarında pek karşılığını bulamamıştır. 1970’li yıllardan beri Kültür  Bakanlığı ve Millî Eğitim Bakanlığı gibi resmî kurumlar millî bir bebek tasarımı için çalışmaktadır.  Bebeğin dış görünüşünün Türk insan tipolojisine uygunluğu, geleneksel kıyafetleri aslına uygun bir  şekilde sergilemesi, seri üretime elverişlilik gibi kriterler bebeklerin tasarlanmasında öne çıkmaktadır.  En iyi millî bebek tasarımının bulunması için ulusal çapta yarışmalar düzenlenerek alt yapı  çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Olgunlaşma Enstitüleri tarafından 2009 yılında başlatılan Elif Bebek  Projesi, millî bir bebek yaratma idealinin son örneklerinden biri olarak kabul edilebilir. Elif Bebek de  Türkiye’de üretilen folklorik bebeklerden biridir, ancak diğer yöresel folklorik bebeklerden tipoloji,  kıyafet tasarımları ve arkasındaki kurumsal destek açısından farklılaşır ve daha ulusal bir temsil  gücü kazanır. Dönemin Millî Eğitim Bakanı tarafından yapılan bir basın toplantısıyla “Türkiye’nin ilk  geleneksel bebeği” olarak tanıtılan Elif Bebek, ulusal karakteri ve giyim kültürünü yansıtan bir bebek  olarak lanse edilir. Olgunlaşma Enstitüleri farklı bölgelerin geleneksel giyim kültürlerini temsil eden  yirmi Elif bebek tasarlarlar. Trabzon Olgunlaşma Enstitüsü bebeklerin beden üretiminden, Antalya  Olgunlaşma Enstitüsü bebeklerin takılarından sorumludur, Ankara ve İstanbul Sabancı Olgunlaşma  Enstitüleri kıyafetlerin işlenmesini ve dikimini, kalite kontrol ve paketlenmesini yapmaktadır.  Bu makalede, millî kimliğin Elif Bebekler aracılığıyla nasıl sunulduğu sorusu tartışmaya açılacaktır.  Bebeğin adının belirlenmesi, tipolojisi, taşıdığı kıyafetlerin seçilmesi gibi süreçler millî imaj yaratma  açısından ele alınacaktır. Olgunlaşma Enstitülerinde Elif Bebek projesine ilişkin öğretmenlerle yapılan  yarı yapılandırılmış görüşme verileri ve basında yer alan haberlerden elde edilen bilgiler eşliğinde  Elif Bebek projesi değerlendirilecektir. Elif Bebeklerin bedenlerinin kitre görünümlü döküm olması ve  Türkiye’nin geleneksel giyim kültürünü bölgesel olarak yansıtmaktan ziyade estetik bulunan kompozisyonların  yapılması açısından eleştirildiği görülmüştür. Sonuç olarak, Elif Bebek’in kıyafet ve tipoloji  anlamında millî kimliği yansıtıp yansıtmadığı konusunun Olgunlaşma Enstitülerinin içerisinde dâhi  tartışmalı bir alan olarak kaldığı tespit edilmiştir.
Keywords : Olgunlaşma Enstitüleri, Elif bebek, millî kimlik, tipoloji, geleneksel kıyafet