“Motıf-Index of Folk-Literature” Kullanımı ve Karşılaşılan Bazı Sorunlara Çözüm Önerileri

Authors : Erkan KARAGÖZ

Pages : 75-90

View : 23 | Download : 8

Publication Date : 2019-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Geçmişten günümüze bir gelenek içerisinde varlığını sürdüren anlatılar, insanlık bilincinin ortak mirası  olarak kabul edilirler ve insanoğlunun iç dünyasından izler taşır. Bu izler anlatılarda birer motif olarak kendilerini  belli eder. Motifler, yapıları gereği bir anlatının çatısını oluşturur. Onlar sayesinde anlatılar bir organizma  gibi varlıklarını devam ettirir, yeni anlatıların yaratılmasında birinci dereceden etkin rol oynar. İnsanoğlunun  yeryüzüne egemen olma sürecine paralel olarak anlatılar gitgide birbirine benzememeye başlamıştır. Her  ne kadar bu anlatıların temaları farklı ve kahramanları çeşitli olsa bile motifler, anlatıcının anlatıyı oluşturmasında  birer yapı taşı görevi üstlendiğinden her zaman aynı kalmayı başarır. İşte bu gibi nedenlerden dolayı bir  anlatının iyi bir şekilde çözümlenebilmesi için en başta motiflerinin tespit edilmesi gerekir. Bir anlatının  motiflerini tespit etmek bir halkbilimci için oldukça kolay bir iş sayılabilir. Ancak anlatılardaki motiflerin  belirli bir kurama göre tespit edilmemesi daha sonraki çalışmalar için birtakım zorlukları beraberinde getirmektedir.  Bu problemin farkına varan halkbilimci Stith Thompson, Motif-Index of Folk-Literature insert ignore into journalissuearticles values(MIFL);  isimli eserinde sistematik bir şekilde motifleri tasniflemek için oldukça kullanışlı bir metot geliştirmiştir. Bu  eserde kullanılan metot birçok motif araştırıcısı tarafından kabul edilmiş ve daha sonrasında yapılan benzer  çalışmalarda kullanılmıştır. Ancak bu metodu uygulama aşamasında araştırıcılar “motifleri metin içerisinde en  uygun yerde pratik bir şekilde gösterme, bulunan yeni bir motifi MIFL’daki tematik sıraya göre yerleştirerek bu devasa motif atlasına katkıda bulunma, inceleme sonucunda tespit edilen motifleri kullanışlı bir şekilde  anlatı sonunda verme ve çalışma sonunda dizinleme” gibi sorunlarla karşılaşabilmektedir. Bu çalışmanın  amacı, bu gibi problemlere çözüm getirmek ve MIFL’a yeni motifler ekleyerek yeni motiflerin de araştırmacılar  tarafından görülebilir olması yolunu kolaylaştırmaktır. Çalışmada ilk önce Thompson tarafından geliştirilen,  motifleri alfabetik sıraya göre 23 ana başlık altında tasnifleme ve bu tasnifi yaparken de genelden özele  doğru motifleri bir sayısal düzen içerisinde kodlama metodunun temel çalışma ilkesi hakkında bilgi verilmiştir.  Daha sonra eldeki verilerden hareketle metodun artıları ve eksileri üzerinde durulmuş, özellikle Türk  anlatıları için bu metodun uygulanabilirlik durumu hakkında görüş bildirilmiş, bu metodun uygulanmasında  karşılaşılan bazı sorunlara çözüm önerileri getirilmiştir. Öneriler, bir yönerge biçiminde 7 madde altında  toplanmıştır: 1. Motiflerin anlatı içerisinde kullanıldıkları yerde MIFL’daki kod numaralarıyla gösterilmesi. 2.  MIFL’da yer almayan bir motifin yeni bir motif olduğunun belirtilerek gösterilmesi. 3. MIFL esasında motif  incelemesi yapılan anlatıda onda bulunmayan benzer motifleri tasniflemek için üst madde açılması. 4. Anlatıda  birden fazla kullanılan motifin en belirgin şekilde geçtiği yerde gösterilmesi. 5. Anlatıda motiflerin durağan  olarak isminin geçtiği yerde değil, özelliği gereği harekete geçtiği veya gücünü kullandığı yerde gösterilmesi.  6. Motif incelemesi yapılan anlatı veya anlatılar için dizin oluşturulması. 7. Dizin kısmında toplu olarak  verilen motif bulgularının motif sıklık çalışmalarında kullanılması. Bu maddelerle ilgili bilgilerden sonra  örnek değerlendirmeler her maddenin altında uygulamalı olarak gösterilmiştir. Çalışma sonunda da bu metodun  uygulamasında önerilen düzenleme ve eklerin işleyişi, tam bir masal metni üzerinde gösterilerek uygulama  yapılmıştır.
Keywords : Motif Index of Folk Literature, sözlü kültür, anlatı, motif tespiti, Stith Thompson