Kazak Misafirperverliği: Ülüş, Misafir Ağırlama ve Tabak Kültürü

Authors : Hikmet DEMİRCİ, Şınaray BÜRKÜTBAYEVA

Pages : 198-209

View : 24 | Download : 16

Publication Date : 2020-06-24

Article Type : Research Paper

Abstract : Türk misafirperverliği ve sofra kültürü, tarihî süreç boyunca şekillenerek nesilden nesle aktarılan paylaşma ve bölüşme geleneğinin maddi ve somut karşılığıdır. Türk misafirperverliğinin geleneksel özelliklerini  günümüze taşıyan Kazak kültüründe misafir insert ignore into journalissuearticles values(konak); çeşitleri ve özellikleri, misafirlere sunulan ikramlar insert ignore into journalissuearticles values(tabaklar);, kadim Türk kültüründeki ülüş kavramı ile bağlantısını göstermektedir. İkramların adlandırılması ve  sunum şekilleri, ikramlardaki hayvan uzuvlarının kültürel anlamı, uzuvlarla ilgili efsaneler ve inanışlar bu makalenin konusunu oluşturmaktadır. Kazak toplumunda misafir genel anlamıyla konak kelimesiyle karşılanmaktadır. Bu genel anlamın dışında, misafirlerin hangi günlerde insert ignore into journalissuearticles values(düğün, doğum vb.); ziyaretlerini gerçekleştirdikleri  ve ziyaret amaçlarına göre insert ignore into journalissuearticles values(kutlama, akraba ziyareti vb.); konaklar farklı adlar almaktadır. Türk kültüründe kurultay ve toy gibi toplantılarda kurulan sofralar ve bu sofralardaki ikramların paylaşım şekli ve miktarları da  ülüş olarak adlandırılmıştır. Siyasi ve sosyal manada “kısmet, pay, hisse” anlamlarında kullanılan ülüş, günümüz Kazak toplumunda kişiye verilen pay, ikram ve hediye anlamlarına gelerek toplumsal statünün ve değerin  bir göstergesi olmuştur. Kazak kültüründe tabaklardaki ikramların insert ignore into journalissuearticles values(et ve kemik paylarının); adı duyulduğunda,  söz konusu tabağın kimlere nasıl sunulacağının bilinmesinin nedeni, kurallarla insert ignore into journalissuearticles values(töre); belirlenmesinden kaynaklanmaktadır. Kazaklarda misafir ağırlama kültürü ve ikramlar, halk arasında yaşatılsa da yazıya geçirilmemiş  ve kültürdeki işlevi tanımlanmamıştır. Bu sebeple çalışmanın amacı, Kazakların misafir ağırlama kültürünün,  misafirperverlik anlayışının sosyal hayatta uygulama sistemini ve içeriğini ortaya koymaktır. Makalede maddi  kültürden insert ignore into journalissuearticles values(tabak çeşitleri); yola çıkılarak ülüş/pay, misafir ağırlama şekilleri ve geleneğinin yorumlanmasında  betimleyici yöntem kullanıldı. Betimleyici yönteminin temeli, bir kültür unsurunun ortaya çıkışı, kendi kültürü  içinde anlamlandırılması ve kullanım alanlarıdır. Çalışmada, tabak çeşitlerinin tanımlanmasında yazılı kaynakların azlığı sebebiyle Kazaklar ile gerçekleştirilen yarı-yapılandırılmış görüşmelerden faydalanıldı. Kültür tarihi  araştırmalarında ülüş meselesi, daha önce yapılan çalışmalarda kelime manasıyla işlenirken bu makalede, ülüşün kavram alanı ile misafir ağırlama ve ikramlarından yola çıkılarak varlığı tartışıldı. Ülüş, misafir kültürünün  anlamlandırılmasında bir araç olarak kullanıldı. Bunun yanı sıra, Kazakların misafir ağırlama kültürü, bu ağırlamanın nasıl gerçekleştiği ve hayvanın çeşitli uzuvlarının kimlere ikram edildiği ve anlamı, her bir tabağın  hazırlanış şekli ve içindekiler toplumsal ilişkiler bağlamında değerlendirildi. Kazak halk efsanelerindeki hayvan  uzuvlarının yeri ve anlamına değinilerek gelecek kuşaklara kültürel miras aktarımının nasıl gerçekleştirildiği  tespit edilmeye çalışıldı. Makalenin sonucunda, günümüzde Kazaklarda sofra ve misafir ağırlama kültüründen  yola çıkılarak ülüşün tabak çeşitlerinin hâlen varlığını devam ettirdiği ve bu tabak çeşitlerinin, payların dağılımında önemli yeri sahip ve toplumsal ilişkileri düzenleyen, toplumsal statüleri belirleyen bir unsur olduğu görüldü. Kazaklarda, misafirperverlik ve misafirlere sunulan tabakların belli bir töre ve yasaya göre uygulanırken  sonraki devirlerde tabak sunumunun sosyokültürel bir değişim ile gelenek hâlini aldığı tespit edildi.
Keywords : Kazak, kültür, ülüş, misafir konak, tabak