An Evaluation on Classification of Humor Theories

Authors : Selami FEDAKAR

Pages : 52-62

View : 21 | Download : 10

Publication Date : 2020-06-24

Article Type : Research Paper

Abstract :Edebiyat araştırmaları tarihi içerisinde mizaha bağlı türler büyük bir yer tutmaktadır. Öyle ki özellikle Batılı araştırmacılar, mizah ve mizaha bağlı edebi türler konusuna özerk bir disiplin gibi yaklaşmaktadırlar. “Üstünlük”, “zıtlık” ve “rahatlama” ana teorilerine bağlı olmak üzere, mizahın ortaya çıkması konusunu teorik boyutta ele alan yabancı kaynaklı çalışmalarda bu ana teorilere bağlı farklı alt teoriler ortaya atılmıştır. Mizah merkezli ortaya atılan bu teorik yaklaşımlar bütünü tarihi bakımdan, mizah yaratma şekli açısından ve ortaya atıldığı disiplinler bakımından bir tasnife muhtaçtır. Bu ihtiyaçtan hareketle, makalemizin konusunu bahsi geçen mizah teorilerinin tasnifi ve tanıtımı oluşturmaktadır. Günümüzde sistematik hale gelmiş olan mizah araştırmalarının en dikkat çeken özelliği, çalışmaların çoğunun belirli teorik çerçeveler dâhilinde ortaya konulmuş olmasıdır. Söz konusu teorik yapının ortaya çıkmasının en önemli sebebi mizah ve gülme hakkındaki çalışmaların kökeninin Antik Çağ’a kadar uzanması ve zamanla teorik anlamda büyük bir bilgi birikiminin elde edilmiş olmasıdır. Erken dönemde daha çok filozoflar gülme konusu üzerinde durmuş ve gülme hakkındaki ilk teorik yaklaşımlar bu dönemde ortaya çıkmıştır. Modern dönemde ise pek çok düşünür ve araştırmacı gülme ve mizah hakkındaki bakış açılarıyla farklı teorik yaklaşımlar ortaya koymuşlardır. Bu teorik zemin üzerinde kurulmuş olan günümüzdeki gülme ve mizah çalışmaları; edebiyat, eğitim, halk bilimi, antropoloji, sosyoloji, felsefe,  tarih, iletişim, tıp, ekonomi, güzel sanatlar, bilgisayar vb. gibi farklı disiplinlerdeki bilim insanlarının katılımıyla disiplinler arası bir çalışma alanı haline gelmiştir. Tarihi gelişim seyri içinde yürütülen gülme ve mizah çalışmaları sonucunda farklı bakış açıları ve yaklaşımlar çerçevesinde gülme ve mizah teorisyenleri pek çok mizah teorisi oluşturmuşlardır. Söz konusu mizah teorileri kendine özgü bazı özellikleri bakımından bilim adamları tarafından farklı dönemlerde sınıflandırmaya tabi tutulmuştur. Bu makalede, bilim adamlarının yaptığı mizah teorileri sınıflandırmaları benzerlik ve farklılıkları bakımından; “Tarihi Dönemlere Göre Yapılan Sınıflandırmalar”, “Teori Aileleri Sınıflandırmaları ve Mizaha Yaklaşım Tarzına Bağlı Sınıflandırmalar” ve “Akademik Disiplinlere Bağlı Sınıflandırmalar” başlıkları altında gruplara ayrılmış ve bütüncül olarak değerlendirilmiştir.  
Keywords : mizah, gülme, şaka, teori, sınıflandırma