EMPERYALİZM ÇAĞINDA OSMANLI İMPARATORLUĞU’NA SERMAYE İHRACI: KROM MADEN İMTİYAZLARI

Authors : Cenk REYHAN, Serap TAŞTEKİN

Pages : 337-372

View : 20 | Download : 13

Publication Date : 2020-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Çelik sanayiinde kullanılan krom madeninin keşfedildiği XIX. yüzyılın ikinci yarısı, aynı zamanda Osmanlı İmparatorluğu’nun yabancı sermaye için açık pazar haline geldiği bir dönemdi. Emperyalizm çağında, ödenmeyen borçların karşılığında Osmanlı maliyesini kontrol altına alan kapitalist mali sermaye maden sektörüne de el atmakta gecikmedi. Krom madeninin Hüdavendigar ve Aydın vilayetlerinde çok miktarda bulunmasıyla beraber bu maden üzerinde imtiyaz elde etme rekabeti de başladı. Sonuç olarak Osmanlı kromu kendi sermaye bileşenleri ile imparatorluğun içinde kullanılamadı ve madenleri sermaye ihracı aracılığı ile emperyal devletlerin mali kontrolüne geçti. Bu rekabette, Patersonlar, İngiltere Hükümeti’nin siyasi ve ekonomik baskısıyla sektörü tekeline alacak kadar imtiyaz kazanırken, karşılarına çıkan en güçlü rakip Osmanlı tebasından Ragıp Bey oldu. İncelemede, önce konuya dair kavramsal bir çerçeve geliştirecek daha sonra bu çerçeveyi Osmanlı Batı-Anadolusunda krom madeni örneğinde sınayacağız. 1. Dünya savaşı öncesinde, Aydın ve Hüdavendigar vilayetlerinde krom maden imtiyazını elde etme mücadelesinde, Whittall, Mac Andrews ve Forbes, Patersonlar ve Ragıp Bey rekabetinde gelişen ve Patersonların dolayısı ile İngiltere’nin zaferiyle sonuçlanan rekabetin içyüzünü çözümleyeceğiz.
Keywords : emperyalizm, sermaye ihracı, Osmanlı İmparatorluğu Krom Madeni, imtiyaz, Aydın Vilayeti, Hüdavendigar Vilayeti