Hacı Bektâş-ı Velî’de Tanrı’nın Sıfatları

Authors : Ferit İNCEL, Yaşar TÜRKBEN

Pages : 131-148

Doi:10.30523/mutefekkir.1128640

View : 17 | Download : 10

Publication Date : 2022-06-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada Orta Asya’dan Anadolu’ya gelerek öğretilerini Hallâc-ı Mansûr insert ignore into journalissuearticles values(ö. 922); Ahmed Yesevî insert ignore into journalissuearticles values(ö. 1166); çizgisinde oluşturan ve kitlelere tesir eden Hacı Bektâş-ı Velî’nin insert ignore into journalissuearticles values(1209-1270); Tanrı’nın sıfatları konusundaki düşünceleri incelenmektedir. Çalışma boyunca felsefî ve kelâmî tartışmalarda Tanrı-âlem ilişkisi bağlamında çokça gündeme gelen Hacı Bektâş-ı Velî’nin Tanrı tasavvurunu tespit etmemizi sağlayacak sıfatlar konusu ele alınıp değerlendirilmiştir. Hacı Bektâş-ı Velî, ezelî ve ebedî, içkin ve aşkın, bir tek olan, mutlak güç sahibi teist bir Tanrı anlayışına sahiptir. Ona göre Tanrı’nın mahiyetini bilmek insanın idrak sınırlarını aşan bir durumdur ancak Tanrı’yı isimleri ve sıfatları yoluyla bilmek mümkündür. O, Tanrı tasavvurunu kudret, yaratma, ilim ve irade sıfatları üzerine inşa etmektedir. Ona göre ilim ve kudret sahibi mükemmel Tanrı ile muhteşem ahenk ve düzen dâhilinde yarattığı âlem arasında dinamik bir ilişki ve birlik vardır. Hacı Bektâş-ı Velî, 13. yüzyılda sûfiler arasında, hâkim paradigma haline gelen vahdet-i vücûd düşüncesini benimsemektedir. Ancak onun bu anlayışı panteizm olarak görülemez. Panteizm, Tanrı ile âlemi özdeşleştirdiği için Hacı Bektâş’ın Tanrı ve âlem fikriyle uyuşmamaktadır. Hacı Bektâş’a göre Tanrı bu âlemi kendi iradesiyle yaratmıştır. Kâinat sonradan yaratılandır, mümkündür. Panteist görüşe göre her şey Tanrı’da olup bitmektedir. O’ndan ayrı bir âlem olmadığı için yaratma da yoktur. Hacı Bektâş-ı Velî ise bu âlemin bir yaratıcısının olduğuna inanmaktadır.
Keywords : Din Felsefesi, Tanrının Sıfatları, Vahdet i Vücûd, Panteizm, Hacı Bektâş ı Velî