İklimin İran Gacar Dönemi (1794-1925) Hamamlarının Mimari Tasarımı Üzerindeki Etkisi Sıcak ve Soğuk İklim Örneği

Authors : Hossein ZOLFAGHARI, Mahsa KORDHAGHI, Ruşen YAMAÇLI

Pages : 43-63

Doi:10.26835/my.938873

View : 17 | Download : 14

Publication Date : 2022-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Hijyen konusu uzun zamandan beri önemli olup, modernleşme ile birlikte daha da önem kazanmıştır. Tarih boyunca dünyanın birçok yerinde farklı biçimlerde yıkanma alanları ortaya çıkmıştır. İran’da hamamların formu ve mimarisi farklı tarihsel dönemlerde birçok değişikliğe uğramıştır, ancak mekânsal yerleşim düzeni her zaman sabit bir örüntü izlemiştir. İran’da bugüne kadar varlığını koruyabilen hamamların çoğu Safevi insert ignore into journalissuearticles values(1501-1736);, Zend insert ignore into journalissuearticles values(1750-1794); ve Gacar insert ignore into journalissuearticles values(1794-1925); dönemine aittir. Gacar dönemi hamamları bu üç dönemin hamamları arasında en az hasar gören ve en iyi şekilde yaşamını sürdürebilen ve farklı iklimlerde birçok sayıda örneği bulunması nedeni ile bu çalışmanın örnek dönemi olarak seçilmiştir. Bu çalışma, Gacar dönemindeki İran hamamlarının iklimsel tasarım modelini belirlemeyi amaçlamaktadır. Bu amaca ulaşmak için bu araştırmada örnek çalışması olarak seçilen hamamların plan morfolojisi, kullanılan malzemeler, mekan orantıları ve mimari süslemelerinin iklimle olan ilişkileri araştırılmaktadır. Bu bağlamda, İran’ın dört iklimi arasından, soğuk ve sıcak ikliminden dört hamam insert ignore into journalissuearticles values(ikisi soğuk ikliminden, ikisi sıcak iklimden); saha insert ignore into journalissuearticles values(gözlem); ve kütüphane araştırması yöntemi ile, inceleme altına alınmıştır. Bu çalışmanın sonucunda iklimsel mimari özelliklerinin araştırıldığı hamamların, çoğunun ana mekânlarının geometrik şekillere göre oluşturulmuş olması ve birbiriyle olan benzerliklerine ve bu nedenle üsluplarının aynı olduğuna ve bu hamamların bulunduğu sıcak ve soğuk iklimlerde genellikle taş, kireç ve harcın ana yapı malzemeleri olarak kullanılması ayrıca Binelerin insert ignore into journalissuearticles values(soyunma alanı);, Germhaneler’den insert ignore into journalissuearticles values(sıcaklık); daha büyük olması sonucuna varılmıştır. Bunlara ek olarak, soğuk iklimlerde Bine ve Germhane alanlarının, hamamın toplam alanı içinde sıcak iklimlerdekinden daha büyük olması ve buna rağmen soğuk iklimde hamamların toplam alan ölçüsü, sıcak iklimlere göre daha küçük olması detayına ve ortalama olarak sıcak iklimde hamamlarda uzunluk-genişlik oranının 1:6 ve soğuk iklimde ise bu oranın 1:3 olduğu, ayrıca hamamların süslemelerinin iklim koşullarına dayanarak genellikle kireç sıvı, fayans ve Karbandi’den insert ignore into journalissuearticles values(İran mimarisine özel tavan süsleme tekniğidir); oluştuğu sonuçlarına varılmıştır.
Keywords : Tarihi hamam, İklimsel tasarım, Soğuk iklim, Sıcak iklim, İran mimarisi, Gacar dönemi