Yezd Geleneksel Evlerinde Rüzgâr Bacaları ile Pasif İklimlendirme: Lariha Hanedanı Evi Örneği

Authors : Aidin Armanfar, Müşfika Gül Akdeniz

Pages : 87-113

Doi:10.26835/my.1264810

View : 86 | Download : 117

Publication Date : 2024-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :İran’ın orta kısmında yer alan Yezd ilinde günümüze kadar ayakta kalan tarihi geleneksel evlerin yapımı Safevi döneminden (1501-1736) başlayarak Pehlevi Döneminin (1925-1978) sonuna kadar devam eder. Bu evler merkezi avluludur ve bölgenin iklim koşullarına göre inşa edilmişlerdir, en belirgin özelliklerinden biri de çatılarında yer alan rüzgâr bacalarıdır. İran’ın sıcak bölgelerinde ve özellikle Yezd ilinde geleneksel mimaride doğal iklimlendirme için kullanılan eyvan/ hishahn (خیشحان/hişhan), badganeh (بادگانه) gibi mimari unsurlar arasında, rüzgâr bacaları özel bir yere sahiptir ve yüzyıllardan beri doğal havalandırma için kullanılmıştır. Yezd bölgesindeki rüzgâr bacaları her kentin özel iklim koşullarına göre değişiklik göstermektedir. Araştırma sürecinde elde edilen bilgilerin büyük bölümü saha çalışmaları yapılarak elde edilmiş, yerinde tespit çalışmaları için Yezd kentine 18.12.2019 ve 05.10.2020 tarihlerinde iki defa seyahat edilmiştir. Yezd ilinin farklı ilçelerinde bulunan 20 adet tarihi binanın rüzgâr bacası seçilerek yerinde incelenmiş, binalarla rüzgâr bacalarının fotoğrafları çekilmiş, tüm rüzgâr bacalarının ölçüleri alınarak, plan ve kesitleri çizilmiştir. Bu makalede, incelenen 20 bina arasından Lariha Hanedanı evinin rüzgâr bacası örnek olarak seçilerek konstrüksiyonu ayrıntılı olarak incelenmiş, Yezd kentindeki diğer tarihi rüzgâr bacaları ile de karşılaştırılarak, tarihi rüzgâr bacalarının genel bir değerlendirilmesi yapılmıştır.
Keywords : Yezdde Geleneksel İran Evleri, Pasif İklimlendirme, Rüzgâr Bacaları, Lariha Hanedanı Evi