Spi/ritüel: Balçova Cemevi Üzerine Bir İnceleme

Authors : Pelin Nane, Deniz Kanlı, Esra Duygun

Pages : 195-216

Doi:10.26835/my.1404448

View : 122 | Download : 153

Publication Date : 2024-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Yapılan eylemin, pratiğin veya performansın bireyin kendisini sorgulaması ve anlamlandırmasıyla spiritüel/tinsel ve içsel bir serüvene dönüşmesi bireyin içinde bulunduğu mekânla anlam kazanabilmektedir. Bu durumda spiritüel kavramının bireyle olan ilişkisine benzer olarak mekânla kurduğu/kuracağı ilişki de önemli bir araştırma alanına dönüşür. Çalışma, mekânın tinselliğini ibadet mekânları bağlamında ele alarak, spiritüellik ile kesişimini tartışmaya açmaktadır. İbadet mekânları işlevleri ve sembolik anlamları itibariyle spiritüel deneyimlerle özdeşleşir. İşlevi gereği spiritüel olanla özdeşleşen bu mekânların tinselliği mekân ölçeğinde tartışmaya açılırken, ibadet mekânlarının spiritüel deneyimine yapısal/mimari unsurların katkıları konusu ele alınacaktır. Mekânı tinsel bir deneyim olarak ele alan mimar Peter Zumthor’un atmosfer tanımı bu tartışmaya kavramsal çerçeve sunar. Spiritüelliği okuma/keşfetme yöntemi olarak atmosfer kavramı ve onun kurucu öğeleri tartışmaya altlık oluşturur. Bu kuramsal tartışmanın inceleme nesnesi Alevi ibadet mekânlarından gelenekselin dışında bir örnek olan Nevzat Sayın Mimarlık Hizmetleri tarafından tasarlanan ve 2022 yılında yapımı tamamlanan İzmir Balçova Cemevi projesidir. Çalışmanın kuramsal çerçevesine, projeyle ilişkili metinsel ve mekânsal analizlerin karşılaştırmalı okuması eşlik eder. Balçova Cemevi, ritüel-beden-mekân etkileşimi üzerinden incelendiğinde mekânın tinselliğini inşa eden özgün tasarım kararları ve yaklaşımlarına sahip olduğu görülmüştür. Bu tasarım kararları Zumthor’un mekân atmosferi inşasının kurucusu olarak gördüğü bileşenlerle de ilişkilenmektedir. Yapılan analiz sonucunda; Balçova Cemevi fiziksel özelliklerinin ötesinde içsel bir deneyim ve sembolik anlamlar sunan bir mekân olarak öne çıkarken Alevi inancının ve coğrafyanın özgün bir ifadesi olduğu da vurgulanmaktadır. Bu analiz, mekânı deneyimleyen kullanıcılar üzerinden ulaşılacak verilerle birlikte farklı eksenlerde de zenginleşmeye açıktır.
Keywords : Ritüel, Spiritüel, Cemevi, Zumthor, Atmosfer