CUMHURBAŞKANLIĞI SİSTEMİNDE OMBUDSMAN DENETİMİ: İDARENİN KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU TARAFINDAN DENETLENMESİ

Authors : Hasan Tahsin FENOĞLU

Pages : 13-36

Doi:10.32002/ombudsmanakademik.440007

View : 12 | Download : 13

Publication Date : 2016-12-31

Article Type : Review Paper

Abstract :Devletin denetlenmesi konusunda yedi adet denetim mekanizması sayılabilir. Bunlar yasamanın, yürütmenin,  yargının, medyanın, STK’larının,  uluslararası denetim mekanizmalarının ve kamu denetçiliği kurumunun denetimidir. Diğer mekanizmalarla denetim sorunu çözülemediği için dünyanın büyük çoğunluğu ombudsmanlık denetimi sistemine geçmiştir. Osmanlı’daki ombudsmanlığın tam karşılığı olarak 13 tane kurumun olduğu belirtilebilir ki bunlar: ihtisap kurumu,  şurta kavramı, çarşı-pazar görevlisi, divan, divan-ı mezalim, kadı’l-kudatlık, kazaskerlik, kadılık, ahilik, fütüvvet, Meşveret/şura ilkesi ve Uzlaştırma Heyeti ve Sulh Meclisi’ dir.   ABD gibi başkanlık sistemi ile yönetilen ülkeler ile diğer ülkelerde kategorik ayrı bir ombudsmanlık sistemi yoktur. Ülkeler arasındaki ombudsmanlık sistemlerinin farklılığı, farklı siyasal-sosyal-ekonomik-tarihsel gibi yapısal ve hukuki sistemlerinden kaynaklanmaktadır. Ayrıca ombudsmanlık kararlarının bir anlamda bağlayıcı olmaması olumlu olarak yorumlanabilir; belki de bu yapısı, Ombudsmanlığı Türkiye’nin en tatlı kurumu haline getirebilir. Kararlarının yaptırım gücünün bir anlamda olmaması nedeniyle idare organları, ombudsmanlığa daha olumlu bakacaklardır.  Türkiye’de 16 Nisan 2017 sonrasındaki anayasa değişikliği sonucunda ombudsmanlığı doğrudan olmasa da dolaylı etkileyen bazı sonuçlar olduğu söylenebilir.  16 Nisan 2017 öncesindeki eski süreç ve 16 Nisan sonrasındaki yeni süreçle ilgili on önemli sonuç vardır. Bunlar insert ignore into journalissuearticles values(1); Cumhurbaşkanının artık yürütmeyi tek başına temsil etmesi, Başbakanlık ve Bakanlar Kurulunun olmamasıdır. insert ignore into journalissuearticles values(2); Devlet Denetleme Kuruluna idari soruşturma yetkisinin ve Türk Silahlı Kuvvetlerini de denetleme yetkisinin verilmesidir. insert ignore into journalissuearticles values(3); Cumhurbaşkanı Kararnamelerinin etkili biçimde yeniden düzenlenmesidir. insert ignore into journalissuearticles values(4); Bütçe ve kesin hesap konusudur; artık geçici bütçe ve enflasyona göre bütçe kavramları vardır. insert ignore into journalissuearticles values(5); Vesayet odaklarının denetlenmesi, gereken önlemin alınması, insert ignore into journalissuearticles values(6);  Olağanüstü hal kanun hükmünde kararnamelerinin Mecliste 3 ay içerisinde kabul edilmezse, çıkarılmamış sayılmasıdır. insert ignore into journalissuearticles values(7); Askerî Yargıtay, AYİM ve Askeri Mahkemelerin kaldırılmasıdır. insert ignore into journalissuearticles values(8); Cumhurbaşkanına karşı etkili soruşturma açılmasının kabul edilmesi, Anayasanın 125 inci maddesinin 2. Fıkrasının ilga edilmesidir. insert ignore into journalissuearticles values(9); TBMM’nin HSK’ya 7 üye seçmesi, insert ignore into journalissuearticles values(10); TBMM’nin asli görevine dönüyor olması ve kanun tasarısı kavramının Anayasadan çıkarılmasıdır.  16 Nisan 2017 sonrasındaki yeni süreçteki bu 10 anayasal değişimin, denetim açısından Türkiye’de şu sonuçlara yol açması beklenebilir; insert ignore into journalissuearticles values(1); Artık yeni sistemle birlikte bürokrasi hızlanabilir ve kararlar daha hızlı alınabilir. insert ignore into journalissuearticles values(2); Artık bürokrasi, ilerlemek isteyen Türkiye’nin hızı düşüremeyebilir ve hızlanan yürütme organına adım uydurmak zorunda kalabilir. insert ignore into journalissuearticles values(3); Devlet Denetleme Kurulunun da askeriyeyi ve idareyi soruşturmasının olumlu sonuçları olacaktır. insert ignore into journalissuearticles values(4); ”Bugün git yarın gel” felsefesi sona erebilir. Bürokrasi ehliyet ve liyakata dayalı olarak geliştirilebilir. insert ignore into journalissuearticles values(5); İnovasyonlar artabilir. insert ignore into journalissuearticles values(6); Hantallık ve mükerrerlik reforme edilebilir. Bakanlıklarda ve üniversitelerde mükerreren iş yapan birimler varsa, bu konuda bir değişim gelebilir. insert ignore into journalissuearticles values(7); Cumhurbaşkanı kararnameleri ile idarenin yeniden düzenlenmesi sağlanabilir. Bütün bu nedenlerle yeni dönemde ombudsmanlığın görevi, yetkisi ve sorumluluğu artabilir. Ombudsmanlık, vites yükselten Türkiye’de, hızlı gelişime ayak uydurmak durumunda kalacaktır.
Keywords : Cumhurbaşkanlığı sistemi, ombudsman, denetim, idare, bürokrasi, militarizm