NİZAMÜLMÜLK’ÜN DEVLET YÖNETİMİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ: SİYASETNAME ÖZELİNDE BİR DEĞERLENDİRME

Authors : Rıdvan Engin

Pages : 137-160

View : 84 | Download : 73

Publication Date : 2024-01-12

Article Type : Research Paper

Abstract :Nizamülmülk, gerek oluşturduğu müesseseler gerekse ilim, eğitim ve kültür alanına sağladığı katkılar nedeniyle Türk-İslam dünyasını büyük ölçüde etkileyen önemli bir devlet adamı olmuştur. Gazneliler ve Büyük Selçuklular döneminde bürokrasinin içerisinde yer almış, özellikle Sultan Alparslan ve Melikşah zamanında devlet yönetiminde etkinliğini artırmış, bilgi ve tecrübesiyle onlara yol göstermiştir. Otuz yıl süren vezirlik görevi sırasında idarî, askerî ve mâlî alanda birçok düzenleme yapmış, güçlü bir devlet teşkilatı oluşturmak için uğraşmıştır. Devlete büyük hizmetlerde bulunan Nizamülmülk, Selçuklu devlet yönetiminin aksayan yönlerini ortaya koymak ve vezirlik görevi boyunca elde ettiği deneyimi başkalarına da aktarmak amacıyla Siyasetname adlı eseri yazmıştır. Bu eser, Nizamülmülk’ün devlet yönetimine ilişkin görüş ve düşüncelerini yansıtması ve bizzat kendisi tarafından kaleme alınması nedeniyle büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı, Nizamülmülk’ün devlet yönetimine ilişkin görüşlerini çeşitli yönlerden değerlendirmektir. Bu çerçevede doküman analizi yönteminden yararlanılarak elli fasıl halinde düzenlenen Siyasetname adlı eser incelenmiştir. Eserde Nizamülmülk’ün devlet yönetimi anlayışının esaslarına ve temel felsefesine dair önemli bilgiler yer almaktadır. Siyasetname genel hatlarıyla değerlendirildiğinde devlet yönetiminde adalet, ahlâk, dürüstlük, liyakat gibi kavramlar ön plana çıkarılmıştır. Bu kavramlar yüzyıllar geçmesine rağmen halen kamu yönetimi anlayışı içerisinde önemini ve geçerliliğini korumaktadır. Bu sebeple Nizamülmülk gibi yaşadığı döneme damgasını vuran önemli devlet adamları tarafından yazılan eserlerin günümüz yönetim anlayışı çerçevesinde çeşitli yönlerden değerlendirilmesine ihtiyaç olduğu söylenebilir.
Keywords : Nizamülmülk, Siyasetname, Devlet Yönetimi