Bir İddianın Analizi: Afrikalı Lawrence

Authors : Esra ALTUN

Pages : 47-70

Doi:10.47932/ortetut.794806

View : 13 | Download : 10

Publication Date : 2021-01-30

Article Type : Research Paper

Abstract :I. Dünya Savaşı’nda Doğu Afrika’da; Habeşistan ve Somali’de her iki blok karşılıklı olarak istihbarat, propaganda ve askerî kazanım alanlarını genişletme gayesini savaş boyunca sürdürmeye çalışmıştı. İngiltere’nin casusluk girişimleri ile ilgili efsanevi fısıltılara bir yenisini daha ekleyen ise Habeşistan ve Somali ile bağıntılı bir iddiaydı. İddiaya göre Habeşistan Hükümdarı Lij Iyasu’nun 1916 yılında bir darbe sonucunda devrilmesi bir İngiliz planıydı. Plan T. E. Lawrence ile ilişkilendirildi. İddialar bunu Lawrence’ın organize ettiği yönündeydi. Buna göre Harar’da gerçekleşen olayda Habeş Hükümdarı Lij Iyasu’ya İslam’ı seçtiğinin kanıtı olduğunu simgeleyen bir sarık verilmişti ve sarığı veren kişi Lawrence idi. Fakat Lawrence’ın savaşın herhangi bir döneminde Harar’a geldiğine dair kesin bir kanıt yoktur. İddianın gerçekliği probleminden bağımsız olarak Harar’a Lawrence adında bir binbaşının giriş yaptığı kesindir. Burada, iddianın karmaşık yapısını anlamak için Habeşistan’da yaşanan gelişmeleri de dikkatli takip etmek gerekmektedir. Çalışmada Katar dijital arşivinde yer alan İngiliz resmî yazışmaları, Durham Üniversitesi arşivi Sir Reginald Wingate dosyaları, iddiayı inceleyen Türkçe ve yabancı dillerdeki ulaşılan telif-tetkik eserler ve Başbakanlık Osmanlı Arşivi kayıtlarından elde edilen belgeler kullanılarak iddianın detaylı bir analizi sunulmaktadır.
Keywords : I Dünya Savaşı, Habeşistan, Lawrence, Lij Iyasu, 1916 Hükümet Darbesi