Die Neoi und das Temenos des Dionysas. Eine hellenistische Pachturkunde aus Teos

Authors : Mustafa ADAK, Konrad STAUNER

Pages : 1-25

View : 12 | Download : 2

Publication Date : 2018-12-11

Article Type : Research Paper

Abstract :Teos antik kentinde Dionysos Tapınağı’nın güneybatısında, Helenistik surun önünde 2016 çalışmaları esnasında ele geçen 58 satırlık bir yazıt; Gymnasion’daki neos topluluğunun Demetrios adında bir vatan-daşla bir kutsal arazi insert ignore into journalissuearticles values(temenos); üzerine yaptıkları kira sözleşmesini içermektedir. Söz konusu arazi olasılıkla vasiyetname yoluyla Dionysas adında bir hayırsever tarafından neos’lara bağışlanmıştır. Yazıt neos’ların bu bağış ve başka iyilikler karşılığında Dionysas’a bir kahraman kültü kurduklarına dair ipucu sunmaktadır. Sözleşme maddelerinden birisi bu topluluğun arazideki belli bir alanı her ilkbaharda üç gün boyunca kullanması ile ilgilidir. Bu üç gün boyunca neos’lar lampadeion’a insert ignore into journalissuearticles values(olasılıkla bayram için meşalelerin saklandığı bir mekân); giden girişi kullanarak kiraya verdikleri kutsal arazide adı belirtilmeyen bir kahraman insert ignore into journalissuearticles values(olasılıkla Dionysas); adına adak sunacak, kurban kesecek ve şenlik esnasında kurban etini kendi aralarında paylaşacaklardır. Sözleşmeden kentin gymnasion’unda eğitim gören 20–30 yaşları arasındaki delikanlıların düzenli gelir sahibi olmaları için kendilerine miras yoluyla kalan bir araziyi kiraya çıkarttıkları anlaşılmaktadır. Neos topluluğunun üyeleri daimi olmayıp tersine sürekli değişmelerine rağmen insert ignore into journalissuearticles values(30 yaşına ulaşan vatandaşlar bu topluluktan ayrılmak zorundaydı); onların bir topluluk olarak emlak sahibi olduklarına ve de hukuki kişilikleriyle hareket ettiklerine dair şimdiye kadar bir veri bulunmamaktaydı. Yazıt neos’ların kendilerine her yıl iki başkan insert ignore into journalissuearticles values(prostates); seçtiklerini ve bu kişilerin topluluğu kamu kurumlarında temsil ettiklerini de ilk kez belgelemektedir. Kent arşivinde saklanan, daha kapsamlı bir sözleşmenin bazı noktalarını yansıtan metinde ayrıca şimdiye dek belgelenmemiş iki hukuki terim geçmektedir: Bunlardan atmenon yıllık kira bedelini insert ignore into journalissuearticles values(150 drakhmai);, epheurethen ise arazinin kiralanması esnasında açık arttırımda elde edilen ihale bedelini insert ignore into journalissuearticles values(450 drakhmai); ifade etmek için kullanılmıştır. Kiracı sözleşmede belirtilen koşulları yerine getirdiği süre¬ce zaman kısıtlaması olmaksızın insert ignore into journalissuearticles values(s. 5: εἰς ἀεί, yani ebediyen); araziyi işletme hakkına sahipti. Elimizdeki sözleşme metninde kiracının sorumluluklarına, özellikle arazide bulunan yapıların onarım ve bakım yükümlülüklerine ağırlık verilmiştir. Arazinin konumu insert ignore into journalissuearticles values(kentte mi yoksa kırsal kesimde mi?);, kiracı tarafından hangi amaçla insert ignore into journalissuearticles values(tarım, atölye vs.); kullanıldığı ve de arazideki çeşitli terimlerle ifade edilen yapıların işlevi gibi hususlar ise, bunlar hakkında hiçbir somut bilgi verilmediği için tamamen muğlak kalmaktadır. Makaleye konu olan sözleşme metninin çevirisi aşağıdaki gibidir: «Hayırlı uğurlu olsun! Neoslar ve diğer gymnasion kullanıcıları tarafından tayin edilen Hekatonymos oğlu Zenodotos ve Pythodotos oğlu Hekataios, Athenopolis torunu Dionysas oğlu Dionysas’ın kutsal arazisini şu koşullarla kiraya verdiler: [5] Kiracı kira bedeli olarak neoslara süresiz her yıl 150 drakhmai ödeyecektir. insert ignore into journalissuearticles values(Kiracı); ihale bedelini bir banka aracılığı ile Demetrion ayında Theotimos’un yürütmekte olduğu prytanlık sırasında havale edecektir. Kira başlangıcı Leukatheon ayı ve Hestiaios’un prytanlığı insert ignore into journalissuearticles values(olacaktır);. insert ignore into journalissuearticles values(Kiracı); ihale bedelini sözleşmede belirtildiği gibi ödemezse, [10] insert ignore into journalissuearticles values(bu bedelin); iki katını, ek ceza olarak da her geciken gün için iki drakhmai ödeyecektir. Kiracı yukarıda belirtilen insert ignore into journalissuearticles values(araziyi); sözleşmenin yürürlüğe girmesiyle birlikte teslim alacaktır. Kiracı kutsal araziyi ve beraberinde kiraladığı konutu teslim aldıktan sonra [15] kendisine emanet edilen sınır taşlarını koruyacak ve devraldığı yapılarda – değişiklik yapma ihtiyacı duymuyor ise – gereken onarımları şimdiki durumdan daha kötü yapmama şartıyla gerçekleştirecektir. Kendisi ayrıca kutsal arazide gerekli olan onarımları yapacak ve orada yıkılan her şeyi altı ay içinde tamir ederek mal sahiplerine gösterecektir; aksi takdirde [20] onarımı ve yenilemesi yapılmayanlar için ceza bedeli olarak 500 drakhmai ödeyecektir. insert ignore into journalissuearticles values(Kiracı); ayrıca neosların tayin ettikleri başkanların ilkbaharda kutsal arazide üç gün boyunca bir arada olmak, kahramana adak sunmak ve [25] adak etlerini paylaştırmak amacıyla lampadeiona giden girişten kutsal araziye girmelerine engel olmayacaktır. Onları engellemesi durumunda her bir engelleme için ceza bedeli olarak 30 drakhmai ödeyecektir. Kiracı her yıl kira bedelini yukarıda bahsi geçen başkanlara teslim edecektir, ilk yılda en geç Anthesterion ayında Theotimos’in prytanlığı sırasında, müteakip yıllarda da aynı şekilde. Eğer [30] ödemeyi yapmazsa, iki katını borçlu olacaktır ve ceza olarak iki kat tutarı ödeyene dek her gün iki drakhmai verecektir, ayrıca kutsal araziye ve beraberinde kiraladığı insert ignore into journalissuearticles values(binalara); girme hakkını kaybedecektir. Kutsal arazideki yapılarda veya başka insert ignore into journalissuearticles values(nesnelerde); bir şey bozulduğunda kiracı bunları bir yıl içinde tekrar onaracaktır. Kendisi konutta ihtiyaç duyulan onarımı yerine getirmezse [35] ya da bozulanları sözleşmede öngörüldüğü gibi yenilemezse, 500 drakhmai borçlu olacaktır ve kutsal arazi ile beraberinde kiraladığı insert ignore into journalissuearticles values(binalara); giriş hakkını kaybedecektir; kendisi ayrıca ceza miktarının ödenmesine ya da toplanmasına dek ek ceza olarak her gün için iki drakhmai ödeyecektir ve neosların insert ignore into journalissuearticles values(araziyi); başka birisine kiralama hakkı olacaktır. Yüzde bir vergisini ve [40] kentin talep etmesi durumunda başka vergileri, ayrıca tellal Antiphanes’e üç, sözleşmeyi hazırlayan yazmana ise beş drakhmai’ı kiracı ödeyecektir; bu harcamaların hiç biri kira bedeline sayılmayacaktır. Kiracı ayrıca Dionysos kutsal alanında bir kaide; üzerinde [45] belirgin ve mal sahiplerinin beğeneceği harflerle yazılmış sözleşmenin bulunduğu bir steli Leukatheon ayından itibaren Hestiaios’un prytanlığı sırasında bir yıl süre içerisinde dikecektir. Aksi takdirde mal sahipleri steli ve yazıtı ihaleye verme ve de oluşan masrafları kiracıdan iki kat olarak alma hakkına sahip olacaklar. insert ignore into journalissuearticles values(Kiracı); sözleşmeyi ihaleyi aldığı ya da bir sonraki günde yürürlüğe koymazsa, [50] insert ignore into journalissuearticles values(araziyi); yeniden kiraya çıkartacağız ve bu durumda ihale bedeli daha düşük olacak olursa, kendisi mal sahiplerine insert ignore into journalissuearticles values(farkın); on katını borçlu olacaktır. Hestiaios’un prytanlığı sırasında Heraion ayında kirayı Dionysios torunu Apollonios oğlu Dionysios yıllık kira bedeli olarak 150 drakhmai, ihale bedeli olarak ise 450 drakhmai ödemek koşuluyla üstlendi; kefil olarak ise [55] sözleşmede belirtilen tüm miktarlar için Ainetides oğlu Nym¬pho¬lokhos’u tayin etti. Şahitler: Timoukhoslar arasından Aristagoras oğlu Metras, Zobios oğlu Simos, Menemakhos oğlu Sotas; diğer insert ignore into journalissuearticles values(vatandaşların); arasından ise Leophanes oğlu Apollodoros, Philisteis oğlu Aristomenes; Dionysios oğlu Kharmos».
Keywords : Teos, Neoslar, Gymnasion, Kira sözleşmesi, Kutsal arazi temenos, Heros, Lampadeion, Dionysas, Timoukhoslar