Türk ve Alman Ceza Hukuku Perspektifinden Roma Statüsü’nün İştirake Dair Hükümlerinin İncelenmesi

Authors : Sercan Tokdemir

Pages : 25-98

Doi:10.26650/ppil.2023.44.1.1328728

View : 36 | Download : 39

Publication Date : 2024-08-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Failler dışında suça katılanların cezalandırılması için ceza kanunlarında iştirake ilişkin hükümler düzenlenir. Uluslararası mahkemelerin kuruluş belgelerinde ve içtihatlarında iştirak kurumu bu disipline özgü prensipler çerçevesinde şekillenmiştir. Bu durum, uluslararası ceza hukukunun bir parçası ve Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin (UCM) kurucu belgesi olan Roma Statüsü için de geçerlidir. Uluslararası suçlar bakımından asıl sorumlu görülen kişi suç tipinin maddi unsurlarını bizzat gerçekleştiren kişi değildir. Tipik fiillerin işlenmesine neden olan kişiler, arka planda duran üst düzey idareciler ve komutanlardır. Bu bağlamda planlama, komplo, müşterek suç girişimi, üstün sorumluluğu gibi bazı farklı sorumluluk şekilleri ve iştirakin klasik görünüş şekilleri olarak faillik, azmettirme ve yardım etme kabul edilmiştir. Roma Statüsü md 25 (3) (a) bendinde tek başına, başkalarıyla birlikte ve başkası aracılığı ile suç işleyen kişinin sorumlu olacağı ifade edilerek doğrudan, müşterek ve dolaylı faillik; md 25 (3) (b) bendinde azmettirme ve yardım etme şeriklik şekilleri olarak kabul edilmiştir. Azmettirmenin bir işleniş şekli olan emretme ise bağımsız bir iştirak şekli olarak ayrıca düzenlenmiştir. Hükümde “işlenen veya teşebbüs edilen suç” ifadesiyle bağlılık kuralı kabul edilmiştir. Statü’de akim kalmış azmettirme (azmettirmeye teşebbüs) cezalandırılmamıştır. Bununla birlikte soykırım suçuna doğrudan ve alenen tahrik bağımsız bir suç tipi olarak düzenlenmiştir. Müşterek suç girişimi (md 25 (3) (d)) iştirak benzeri bir kurum olarak düzenlenirken, uluslararası ceza hukukunun gereksinimleri doğrultusunda üstlerin sorumluluğu öğretisi (md 28) bir başka sorumluluk şekli olarak kabul edilmiştir.
Keywords : Roma Statüsü, müşterek suç girişimi, akim kalmış azmettirme, üstlerin sorumluluğu, fail arkasında fail