İstanbul Örnekleriyle Osmanlı Batılılaşmasında Akant Motifinin Dönüşümü

Authors : Ayşe Duran, Gül Geyik

Pages : 18-34

Doi:10.47571/sanatyorum.1460721

View : 153 | Download : 114

Publication Date : 2025-03-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı İmparatorluğu’nun askerî, siyasi ve eğitim gibi alanlarda ıslahatlar yapmak amacıyla 18. yüzyılda yüzünü Avrupa’ya dönmesi, kültür ve sanat hayatında da önemli değişimlere neden olmuştur. Bu yüzyılın ilk yarısında yaşanan ve klasik Osmanlı sanatı ile batılılaşma arasındaki bir geçiş aşamasını oluşturan Lale Devri sanatında, ilk batılı etkiler görülmeye başlamıştır. Bu süreçten sonra yaklaşık iki asır boyunca devam eden batılılaşmada, Fransa etkisiyle Osmanlı topraklarında Rokoko, Barok ve Ampir sanatın yanı sıra 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Eklektik anlayış etkili olmuştur. Batı dünyası ile eş zamanlı olarak Osmanlı sanatında görülen bu üsluplar, özellikle süsleme sanatlarında yoğun bir etkiyle yer almıştır. Batılı üslupların Osmanlı sanatında paralelik gösteren tarihi süreçleri ve üslupların ortak unsurları, bezemelerin tanımlanmasında bir karmaşaya yol açmıştır. Bu dönem bezemeleri ile ilgili yapılan çalışmalarda genellikle, üslubun; Barok-Rokoko, Barok-Rokoko-Ampir ya da alt üslupları belirtilmeden Eklektik şeklinde tanımlandığı görülmektedir. Bu çalışmada, batılılaşma sanatı içerisinde birincil motiflerden olan akantın, söz konusu üsluplarda nasıl görüldüğü, Osmanlı sanatındaki yansıması ve motif üzerinden üslup tayinini yapmak amaçlanmıştır. Rokoko, Barok, Ampir ve Eklektik dönem akantlarının ayrışan noktaları tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu açıdan çalışmada, batılılaşmanın en yoğun ve yalın haliyle görüldüğü İstanbul örnekleri tercih edilmiştir. Örneklerde, üslupların gelişiminin daha belirgin şekilde takip edilebildiği çeşmeler en kalabalık grubu oluşturmaktadır. Bu mimari eserlerin yanı sıra saray, türbe ve cami gibi örneklerden de faydalanılmıştır. Çalışmanın, batılılaşma dönemi üslup karmaşası üzerinde yapılması muhtemel araştırmalara da kaynak olması hedeflenmektedir.
Keywords : Batılılaşma, Akant, Rokoko, Barok, Ampir