TARİHİ SÜREÇTE AKLIN ERİLLİĞİ SORUNU VE MÜSLÜMAN DÜŞÜNCESİNDEKİ YANSIMALARI

Authors : Saadet ALTAY

Pages : 1213-1233

Doi:10.26791/sarkiat.634514

View : 14 | Download : 9

Publication Date : 2019-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :İnsan olmanın özelliği olarak vurgulanan “akıl” “düşünebilme kabiliyeti” “rasyonalite” gibi özelliklerin ve bu özelliklerin birer yansıması olan bilim, felsefe ve nesnellik gibi yaşama yansıma biçimlerinin tarihi süreç içerisinde eril olana ait olduğu ifade edilmiştir. Bu düşüncenin belki ilk nüvelerini Yunan felsefesinde görmemiz mümkündür. Platon başta olmak üzere akıl ile ilgili yapılan değerlendirmelerin tamamında “Akıl” erilliğe ait bir unsur olarak ifade edilmiştir. Platon özellikle ruh ve beden ayırımına giderken ruhu akıl ile bütünleştirmiş ve yüce olan alanın bu olduğunu ifade etmiştir. Bedeni ise aşağı olarak ifade etmiş  ve bunu da  dişilik ile bütünleştirmiştir. Platondaki bu ayırım, felsefi bir ilke olarak anlaşılmış ve felsefeye rengini verdiği gibi felsefi düşünce ile etkileşime girmiş bütün düşünceleri etkilemiştir. Makalemizde tartışma konusu yapacağımız husus, bu durumu ortaya çıkaran tarihsel ve sosyal geçmişin yanı sıra, özellikle dini düşünce ve inanışların bunda ne kadar etkin ve egemen olduğunun gösterilmesidir. Şüphesiz, burada ele alınacak konu, bir başka açıdan bütün bir tarih boyunca özellikle dini düşüncelerde aklın erilliği ve bütün diğer alanlarda olduğu gibi akıl konusunda da kadının ikincil bir konumda nasıl değerlendirildiğidir. İlahi dinler olan Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam kelamlarındaki aklın erilliği ile ilgili yapılan değerlendirmeleri gündeme getirmek ve bakış açılarını ortaya koymak önemlidir. Bu dinlerin mensupları, Yunan felsefesi ile karşılaştıklarında, felsefeye karşı ya reddetme ya da din ile felsefeyi uzlaştırma yoluna gitmişlerdir. Bu uzlaştırma süresince özellikle aklın erkek ile özdeşleştirilmesi, eril olana ait olduğu düşüncesi gerek kültürel gerekse de bağlı bulunan dini metinler veya bu metinlerin eril yorumlarına da uygunluğu nedeniyle kabul görmüştür. Üç dinin üç önemli temsilcisinin bu anlamdaki bakış açılarını ortaya koymak konunun anlaşılması için önemlidir. Yahudi Kelamı için Philo, Hıristiyan Kelamı için Aquinas ve İslam Kelamı için Gazali önemli mihenk taşlarıdır. Ve bunların yaptıkları değerlendirmeler hala dini düşünceleri büyük oranda etkilemektedir. 
Keywords : Akıl, Erillik, Dişilik, Felsefe, Müslüman Düşüncesi