EMÂLÎ’DEKİ RİVÂYET VE GÖRÜŞLER ÖZELİNDE ZEYDÎ MUHADDİS AHMED B. ÎSÂ’NIN III. (IX.) ASIRDAKİ İTİKÂDÎ VE FİKRÎ TARTIŞMALARA YAKLAŞIMI

Authors : Mustafa TANRIVERDİ

Pages : 36-63

Doi:10.26791/sarkiat.631364

View : 15 | Download : 7

Publication Date : 2020-03-31

Article Type : Research Paper

Abstract :İslam düşünce tarihinde mürtekibü’l-kebîre, ef‘âlü’l-‘ibâd, kader, irâde, iman-küfür, hidâyet-dalâlet gibi itikâdî ve fikrî tartışmalar, İslâm toplumu içerisinde çeşitli ayrışmalara neden olmuştur. Hâriciyye, Mu’tezile, Mürcie ve Şia gibi pekçok fırka, zamanla bu tartışmalara müdahil olmuş ve söz konusu meselelere ilişkin görüş ileri sürmüşlerdir. Öte yandan süreç içerisinde hız kazanan tedvîn ve tasnîf faaliyetleri, bu konuların hadis eserlerine girmesinin önünü açmıştır. Tabiatıyla musannifler, içinde bulundukları zaman dilimine ait tartışmaları, tasnîf ettikleri eserlerde kendi perspektiflerine göre ele almışlardır. Böylece bir taraftan kendi görüşlerini tahkim etmek diğer taraftan da muhalif fırkaların tezlerini eleştirmek üzere çeşitli eserler ortaya koymuşlardır. Öyle ki bu eserlerdeki rivâyetlerin bir kısmı ve bunların yerleştirildiği bazı bâb başlıkları, mezkur tartışmalardan izler taşımaktadır. Bu makalede Emâlî’deki rivâyet ve görüşler özelinde Zeydî muhaddis Ahmed b. Îsâ’nın insert ignore into journalissuearticles values(ö. 247/861); III. insert ignore into journalissuearticles values(IX.); asırdaki tartışmalı meselelere ilişkin yaklaşımı incelenmiştir. Bu sayede hadis tarihinin önemli bir dönemini etkileyen tartışmaların Emâlî üzerindeki yansımaları incelenmiş olup müelllifin bu tartışmalara yaklaşımı Hâriciyye, Mu’tezile, Mürcie ve Şia gibi ana akım oluşumların görüşleri ile mukayeseli olarak ele alınmıştır. Çalışma bir hadisçi kimliği olan Ahmed b. Îsâ’nın kendi dönemindeki tartışmalarda mensubu olduğu Zeydî gelenekle ne düzeyde mutabık kaldığını görmek ve bu tartışmalara sünnî hadisçiler gibi mi tepki verdiği yoksa klasik ehl-i hadis refleksinden farklı değerlendirilebilecek bir tavır mı sergilediğine dair tespitler sunması bakımından önemlidir.
Keywords : Hadis, Kelam, Zeydiyye, Ahmed b Îsâ, Emâlî