İŞÂRÎ TEFSİR MUKADDİMELERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME: TÜSTERİ, SÜLEMİ VE KUŞEYRÎ ÖRNEĞİ

Authors : Mehmet Selim AYDAY

Pages : 1111-1125

Doi:10.26791/sarkiat.1009344

View : 20 | Download : 12

Publication Date : 2021-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :İslâm tarihinde hicrî ilk asırlardan itibaren çeşitli ilimlere dair bilgilerin tedvin edilmeye başlandığı görülmektedir. Kuşkusuz bu teliflerin belli bir amaca matuf olduğu söylenebilir. Genellikle Kur’an’a dair ilk eserlerin Kur’an’ın doğru anlaşılmasını amaçlayan sözlük tarzı çalışmalar olduğu görülmektedir. Garîbu’l-Kur’an, İ‘râbu’l-Kur’an, Mecâzu’l-Kur’an vb. eserler bu türe örnek olarak verilebilir. Hicrî 2. yüzyılda telif edilen eserlerde görülmese de hicrî 3. yüzyıldan itibaren yazılan eserlerde müelliflerin eserlerini telif gayelerine, onu yazmaya sevk eden amillere, eserinin içeriğine ve kullandığı kaynaklara dair bazı bilgilere, eserin başında mukaddime şeklinde yer verdikleri görülmektedir. Bu açıdan mukaddimeler son derece büyük bir önemi haiz olmuştur. Müellifin okuyucuyu hazırlayıcı mahiyette aktardığı bilgiler bazen büyük hacimlere ulaştığından müstakil eser olarak telakki edilenleri de olmuştur. Gerek rivayet gerekse de dirayet tefsir mukaddimeleri incelendiğinde genellikle müellifin etrafında yer alan ilim adamlarının veya talebelerinin müellifi bir tefsir telif etmeye teşvik ettiği anlaşılmaktadır. Bunun yanı sıra müellifin yararlandığı kaynakları zikrettiği de gözden kaçmamaktadır. İşârî tefsir mukaddimelerinde ise yukarıda zikredilen saiklerin yanında, mutasavvıfın kalbine doğan bir bilginin veya bazen de görülen bir rüyanın bir tefsir telifinde önemli bir rol oynadığı görülmektedir. Bu çalışmada ilk dönem işârî tefsir mukaddimeleri incelenmiş, söz konusu işârî tefsir mukaddimelerinin, rivayet ve dirayet tefsir mukaddimelerinden ayrılan özelliklerine değinilmiş, ayrıca bu mukaddimelerde dile getirilen hususlar ile eserin muhtevası arasında uyum olup olmadığı değerlendirmeye tabii tutulmuştur.
Keywords : Tefsir, İşârî Tefsir, Mukaddime, Tüsterî, Sülemî, Kuşeyrî