Mersin Deniz Müzesi’nden Osmanlı Çeşmesine Ait Taş Tekne
Authors : Candan ÜLKÜ
Pages : 350-379
View : 10 | Download : 7
Publication Date : 2016-01-01
Article Type : Research Paper
Abstract :Mersin Deniz Müzesi’nde sergilenen taş tekne Env.No. AA0271 bu makalenin konusunu oluşturmaktadır. Daha önce İstanbul Deniz Müzesi koleksiyonunda bulunan söz konusu eser, 2013 yılında Mersin Deniz Müzesi’ne getirilmiştir. Çeşme kelimesinin Farsça’da “göz” anlamındaki “çeşm”den geldiği umumiyetle kabul edilir. Su çıkan kaynak, pınar ve gözlere “çeşm” denilmesi, bunların akıtıldığı küçük yapılara çeşme adının verilmesine sebep olmuştur. Su mimarisi içerisinde yer alan çeşmeler, Anadolu’da bir yapı bünyesinin bir öğesi ya da tek başına bir mimari unsur olarak inşa edilmiştir. Bunlar pek çok şekilde karşımıza çıkmaktadır: Duvar çeşmeleri, köşe çeşmeleri, meydan çeşmeleri, sebillerle birlikte tasarlanan çeşmeler, namazgâh çeşmeleri, oda çeşmeleri, sütun çeşmeler ve selsebillerdir. Anadolu Türk mimarisinde yüzyıllara göre yapı malzemesi, biçim ve üslup açısından değişimler gösteren çeşmelerin ana şemasını, suyun depo edildiği, hazne, üzerinde daima akan salma veya kesilebilen burma muslukların yer aldığı musluk taşı-ayna taşı, musluk-ayna taşı üzerinde çeşmeyi yaptıran baninin adı, bazen dini içerikli yazı ve çeşmenin yapılış tarihinin belirtildiği kitabe, musluktan akan suların toplanıp aktığı tekne/yalak/kurnadan oluşmaktadır. Çeşmelerin karakteristik özelikleri, yüzyıllara göre değişen mimari gelişmeler ile bani/sanatçı istek ve beğenilerine göre değişim göstermişlerdir. Batılı mimari bezeme ögeleriyle de bezenen çeşmeler, Osmanlı mimarlık tarihinde, önemli bir yapı tipini oluşturmuşlardır. Meydan, mahalle ve menzil çeşmeleri son yıllarda önem verilen araştırma konuları arasında yer almaktadır. Bu makale bağlamında, taş teknenin biçimsel özellikleri, bezemeleri, işlevi ve biçimlenmesi ile ilgili konular ele alınacaktır. Benzer örneklerle karşılaştırmalar yapılacaktır.Keywords : Mersin Deniz Müzesi, taş tekne, Osmanlı çeşmeleri, çeşme, bezeme, yazıt