KARAHANLI TÜRKÇESİNDE ÇIÇA VE TUTAŞI SÖZCÜKLERİ ÜZERİNE

Authors : Funda TOPRAK

Pages : 3-12

View : 15 | Download : 14

Publication Date : 2018-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada etimolojileri sorunlu iki sözcük üzerinde durulacak ve tarihi ve çağdaş Türk lehçelerinden  yola çıkılarak sözcüklerin yapı ve kazandıkları anlamlar verilmeye çalışılacaktır. Kutadgu Bilig’de iki yerde çıça sözcüğü geçmektedir. (KB:6483), (KB:5018) Sözcük, Kutadgu Bilig Dizini’nde “yeter, kâfi” şeklinde  anlamlandırılmaktadır. Clauson sadece çiçe biçimini vermiş ve tek örnekli bu sözcüğü hapax legemennon kabul  etmiştir. Clauson sözcüğün belki bir zarf olabileceğini, ancak keşfedilemeyeceğini söylemiştir.  (EDPT1972:400a) Tarihi ve çağdaş Türk lehçelerine ait kaynaklardaki çıçalak/çımçılak/çıpalak/çıpanak/çeçele  “küçük parmak” ve çıçamuk “yüzük parmağı” (EDPT1972:401) örnekleriyle ilişkilendirilebilir mi?  Çalışmada ele alınacak ikinci sözcük DLT’de tutaşı/tutçı/tutşı biçimleri görülen  (DLT213/183;189/161)”sık sık devamlı””sürekli” şeklinde anlamlandırılan sözcüktür. Bu sözcük Kutadgu  Bilig’de de tutçı /tutşı (KB:324;345) ve tutaşı (KB:434) biçiminde yaygın bir kullanıma sahiptir. Sözcüğün seyrini  Harezm Türkçesi ve Eski Anadolu Türkçesinde takip edebilmekteyiz. Yalnız Harezm Türkçesinde tutuş biçimiyle  karşımıza çıkmaktadır. Sözcüğün Kutadgu Bilig’de ulam, kesüksüz ve evren sözcükleriyle birlikte ikilemeli  kullanımından yola çıkarak tarihi seyri takip edilerek etimolojisine ulaşılmaya çalışılacaktır.   
Keywords : Karahanlı Türkçesi, Kutadgu Bilig, Divanü Lugatit Türk, Çıça, Tutaşı