XV. ve XVI. Yüzyıllarda Siyaset, İlmiye ve Tasavvuf Üçgeninde Cemâlî Ailesi

Authors : Mehmet Koçak

Pages : 111-126

Doi:10.70916/buefd.1595047

View : 91 | Download : 68

Publication Date : 2024-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada, XVI. yüzyılda siyaset, ilmiye ve tasavvuf alanlarında önemli bir rol üstlenmiş olan Cemâlî ailesi incelenmiştir. Osmanlı’nın XV. ve XVI. yüzyıllarında dikkat çeken bu aile, ilim, maneviyat ve yönetim arasında kurulan dengenin güçlü bir temsilcisi olarak öne çıkmıştır. Ailenin seçkin üyelerinden Cemâleddîn-i Aksarâyî, Osmanlı medrese sisteminin temellerini atan önemli bir alim olarak tanınmıştır. Zenbilli Ali Efendi ise şeyhülislamlık makamında halkın sorunlarına pratik çözümler sunan bir fetva otoritesi olmuştur. Tasavvuf sahasında etkili bir isim olan Cemâl-i Halvetî ise Halvetiyye tarikatının Cemâliyye kolunun kurucusu olarak tasavvufi düşünceye katkıda bulunmuştur. Cemâlî ailesi, ilim ve tasavvufu birleştirerek Osmanlı toplumunda etkili bir sosyal yapı oluşturmuş, devleti yalnızca bir idari mekanizma olmaktan çıkararak manevi bir medeniyet inşa eden bir yapıya dönüştürmüştür. Ailenin hem ilmi hem de tasavvufi katkıları, Osmanlı’nın entelektüel yapısına yön vermiş ve devlet politikalarına önemli etkilerde bulunmuştur. Medrese ve tekke çalışmalarının yanı sıra devlet yönetiminde üstlendikleri görevlerle de Osmanlı toplumuna kalıcı izler bırakmışlardır. Cemâlî ailesi, Osmanlı’daki siyasi, ilmi ve tasavvufi bağların kesişim noktası olmuş hem sosyal yapının hem de Osmanlı medeniyetinin gelişimine değerli bir miras bırakmıştır. Ayrıca bu aile, yaşadıkları dönemde tasavvufla güçlü bir bağ kurmuş ve Osmanlı Devleti’nin temel inanç sistemi olan Sünnîliğin yerleşmesi için büyük bir gayret göstermiştir. Bu çalışma, aile üyelerinin faaliyetlerini ele alarak ilim ve maneviyatın devletle olan ilişkisini ortaya koymayı amaçlamaktadır.
Keywords : Cemâlî Ailesi, Cemâleddîn-i Aksarâyî, Cemâl-i Halvetî, Zenbilli Ali Efendi, Pîrî Mehmed Paşa, Osmanlı Devleti