Modernliğin Müphem Öznelliği Çerçevesinde Bukalemun İnsan Zelig

Authors : Deniz KURTYİLMAZ

Pages : 110-129

Doi:10.31122/sinefilozofi.680704

View : 15 | Download : 9

Publication Date : 2016-05-29

Article Type : Conference Paper

Abstract :Hümanist Giovanni Pico della Mirandola, 1496 tarihli İnsanın Değeri Üzerine Söylev adlı eserinde, insanın ne isterse o olmak konusunda sınırsızca özgür olduğunu müjdelerken modern öznelliğin parolasını da vermektedir. Modern olmak, evvela birey olarak özgürleşmek; tüm dış yetkelerden bağımsızlık talep etmek konusunda cesur bir öznelliği düşlemek anlamına gelir. Zygmunt Bauman da Rönesans boyunca “bukalemun-insan” imgesinin bıkkınlık verici ölçüde vurgulandığını söylerken, modernliğin ilk icadının istediği varoluş biçiminde yaşamını sürdürme hürriyeti kazanmış bir özne fikri olduğunu ifade etmektedir. Ancak, zaman içindeki serüveni incelendiğinde, modern öznelliğin bir paradoks taşıdığı görülür: Birey, radikal bir özgürlük talebiyle tüm bağlarından koparak kendi kendini yaratacak, fakat aynı birey, tam da bu özgürleşme sürecinde, varlığına anlam katan maddi insert ignore into journalissuearticles values(sosyal); ve manevi insert ignore into journalissuearticles values(metafizik); ölçüleri yitirecektir. Birey olmak konusunda hür olan modern insan, bunun ne anlama geldiği hususunda bir kafa karışıklığından mustarip olduğundan, öngörüldüğünün aksine, sağlıklı bir öznellik inşa edememektedir. Bu bağlamda, Woody Allen’ın 1983 tarihli Zelig filmi bahsedilen krizin oldukça iyi biçimde karikatürize edilmiş bir yansımasını izleyicisine sunmaktadır. Filme adını veren Leonard Zelig, kimin yanında birkaç dakikadan fazla kalsa fiziksel ve ruhsal anlamda ona benzemeye başlayan bir figür; modernliğin müphemliğine dair bir hiciv olarak karşımıza çıkmaktadır. Üstelik müphemlik içerikle sınırlı kalmayarak filmin anlatısına da sirayet etmiştir. Allen’ın eseri bir “mockumentary” olması dolayısıyla gerçek ve kurgu arasındaki sınırları da bulanıklaştıran “göçebe” bir biçeme sahiptir. Filmi, modern öznelliğin müphemliği konusu temelinde felsefi bir incelemeye tabi tutmayı amaçlayan çalışmamız eseri yapısöküme uğratarak modern/çağdaş insana dair çıkarımlar yapacaktır.
Keywords : Woody Allen, Zelig, modernlik, birey