Kelâmda Aklın Fonksiyonel Değeri

Authors : Mehmet TAŞDELEN

Pages : 9-39

Doi:10.56477/sirat.1287560

View : 144 | Download : 88

Publication Date : 2023-05-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada akıl-nakil arasındaki ilişkiyi ifade etmek amacıyla aklın fonksiyonel/işlevsel değerine kelâm ilmi açısından değinilmiştir. Kelamcıların aklın kullanılma alanına nasıl baktıklarına ve nakil karşısında nereye yerleştirdiklerine ilişkin görüşlerine yer verilerek bu konu hakkındaki yaklaşımları ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Öncelikle aklın anlam alanı ile ilgili kavramsal çerçevede tanımlar yapılmış ardından Kur’an ve hadiste kullanımına değinilmiştir. Daha sonra da kelâm ekolleri açısından değerlendirilmesine geçilmiştir. Aklı kullanmasıyla kelam metodunu başlatan Mu’tezile açısından aklın işlevsel değeri üzerinde durulmuş ardından da buna karşı nakli esas alan Selefin yaklaşımları verilmiştir. Daha sonrada aklın kelamda kullanımına yönelik Mu’tezile’nin açmış olduğu bu metodunun Mâtürîdî ve Eş’arîler tarafından nasıl karşılandığına dair görüşlerine yer verilmiştir. Mâtürîdî ve Eş’arîlerin akıl ile nakil arasındaki ilişkinin nasıl olması gerektiğine değinilerek aklın işlevsel değerini nasıl yorumladıkları örneklerle tespit edilmeye çalışılmıştır. Böylelikle aklın işlevsel değerine yönelik olarak kelâm ilmi açısından ortaya çıkan akılcı yaklaşım, nakil ile aklı beraber kullanan yaklaşım ile tamamen nakilci yaklaşımın oluştuğu bir üçlü eksenin ortaya çıktığı görülmüştür.
Keywords : Kelâm, Fonksiyonel akıl, Mu\`tezile, Mâtürîdî, Eş\`arî