Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan Kurtuluşa (30 Ekim 1918 - 9 Eylül 1922) İzmir’de Sanat, Kültür Etkinlikleri

Authors : Efdal Sevinçli

Pages : 113-157

View : 94 | Download : 105

Publication Date : 2024-03-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Mondros Antlaşması Osmanlı Devleti’nin işgalinin, parçalanışının kararıdır. İzmir, bitmeyen savaşların acılarını yaşarken “Müslüman Türklerin” moral değerlerinin altüst olduğunu, bir çöküntü içinde yaşadıklarını biliyoruz. Mehmet Rauf, Halâs [Kurtuluş] (1929) romanına, dört yıl boyunca ticarete kapalı olan İzmir limanına, Mondros sonrasında gelen gemilerin kentte yarattığı heyecanı anlatarak başlar. II. Meşrutiyet’in ülkede yarattığı özgürlük ortamına koşut İzmir’de, çoğu amatör olsa çok canlı bir tiyatro yaşamının olduğunu biliyor, İzmirli gençlerin, örneğin “İzmir Heveskârân Heyet-i Temsîliyyesi”nin tiyatro sanatını canlandırmak için çabalarını unutmuyoruz Ancak I. Dünya Savaşı’yla, işgale giden süreçte Türk nüfusun, tiyatroya, eğlenceye, kültürel etkinliklere ilgilerinin zayıfladığı, gazetelerdeki duyuruların, reklamların azalışından kolayca anlaşılıyor. Mondros Antlaşması günlerinde, İzmir’in kültürel yaşamında, ilk çatışma, Hukuk-ı Beşer / Hasan Tahsin ile Köylü / Mehmet Refet arasında “kadınların tiyatroya gidişleri konusunda olur. İşgalden sonra, ilk sayısı, 17 Mayıs 1919 günü çıkan Ahenk gazetesi, ”Yunan Kuvve-yi İşgâliyyesi Kumandanının Ahâlîye Tebligâtıdır” ve “Emr-i Yevmî” bildirimleriyle güne başlarken işgalde ölenlerin, tutuklananların haberleriyle sürer. Mart 1920’ye kadar 10 ay boyunca, yaşanan acıların bir yansıması olarak “müslüman mahallelerde” tek bir tiyatro etkinliğinin duyurusu gazetelerde görülmez. Mart 1920’den 9 Eylül 1922’ye değin de “izin verilen etkinlikler” gerçekleştirilir. Bu süreçte, sinema salonlarının ve film gösterilerinin dünyadaki gelişimine koşut İzmir’de de film gösterilerinin hızla çoğaldığını, merakla birlikte film gösterilerine dikkat çekici bir yönelimin başladığını görüyoruz.
Keywords : İzmir, İşgal, Basın, Kadın ve Tiyatro, Tiyatro Heveskârları, Sansür, Sinema, Kurtuluş Savaşı