İslam Ortaçağında Nakilci ve Akılcı Tarih Anlayışları: Taberî ve İbn Haldûn Örneği

Authors : Hasan AYDIN

Pages : 20-61

View : 21 | Download : 8

Publication Date : 2019-06-26

Article Type : Research Paper

Abstract :İslam dünyasında, bir yandan, İslam öncesi dönemin aktarım odaklı anlayışından izler taşıyan ve siyer ve megazi anlatımıyla başlayıp gelişen bir “rivayet-nakil odaklı tarih”; bir de önceleri İbn Miskeveyh’e görülen, daha sonra İbn Haldûn’ca geliştirilen ve bazı unsurları ile Antik Yunan’dan tevarüs eden felsefi anlayıştan izler taşıdığı anlaşılan “akılcı-felsefi tarih” olmak üzere iki tarih anlayışının geliştiği görülmektedir. Ortaçağ İslam dünyasında, söz konusu tarih anlayışlarından, özellikle “rivayetçi-nakilci tarih anlayışının” ezici bir ağırlığının olduğunu söylemek olasıdır. İşte bu makalede, İslam ortaçağında etkili olan iki tarih anlayışı, yani “nakilci-rivayetçi” ve “akılcı-felsefi” tarih anlayışları, Taberî ve İbn Haldûn örnekliğinde çözümlenmeye çalışılacaktır. Bu iki düşünürün seçilmesi nedensiz değildir; ortaçağ İslam dünyasında “nakilci-rivayetçi tarih anlayışının” en yetkin örneğini Taberî; “akılcı-felsefi tarih anlayışının” en olgun şeklini ise İbn Haldûn temsil etmektedir. Makale içerisinde, her iki düşünürün, önce yaşamları ve yapıtları, ardından da tarih anlayışları, kendi yapıtlarına dayanılarak, ana hatlarıyla betimsel bir üslupla ortaya konulacaktır. 
Keywords : Taberî, İbn Haldûn, tarih, rivayetçi ve akılcı tarih