Türkiye’de Rankeci Tarihçiliğin İnşası: Ahmed Refik Altınay

Authors : Cenk Reyhan, Halim Kiliç

Pages : 287-325

View : 177 | Download : 154

Publication Date : 2023-12-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Modern Türk tarihçiliğinin erken örnekleri, II. Meşrutiyet döneminde ortaya çıkmaya başladı. II. Meşrutiyet dönemi tarihçiliğine "modern” vasfını kazandıran, dönemin tarihçiliğini geleneksel vakanüvis tarzından ayrıştıran esas ve yegâne faktör belgeye dayalı, neden-sonuç bağlantısıyla inşa edilen metinlerdir. Almanya aydınlanma mirası üzerine yarı-pozitivist nitelikte gelişen modern tarih devriminin öncüsü Ranke, II. Meşrutiyet dönemi tarihçiliğinin resmi akademisi Tarih-i Osmani Encümeni’nin başkanı Ahmed Refik’in tarih yazma metodunu şekillendirmiştir. Bunun yanı sıra devlet ve devlet adamları merkezli yeni Türk tarihçiliğinin metodolojik usul ve esaslar yönünden rol modeli Ranke’dir. 19. yüzyılda Ranke ve pozitivizm etrafında bağımsız bir disipline dönüşerek profesyonelleşen tarihçilik, üniversite, bilim cemiyetleri şemsiyesi altında devletin ideolojik aygıtlarından da biri haline gelmiştir. Ulus inşasının, dil birliğinin, endoktrinasyon süreçlerinin önemli araçlarından biri 19. yüzyıl’da tarihçilerdir. Tarihin profesyonelleşmesi ve araçsallaşması, modern tarih devriminin bir uzantısı olarak Türk tarihçiliğinin de belirgin bir motifidir. Bu çalışma, tarihçiliğin modern bilimsel disipline dönüşüm sürecindeki araçsal niteliğinin Türk tarihçiliğindeki tezahürlerini, Ranke tarih devriminin metodolojik özelliklerinin Ahmed Refik tarihçiliği örneğinde modern Türk tarihçiliğindeki belirgin rolünü ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Ahmed Refik’in tarihçilik mesleğine dair yazıları söz konusu etkileri göstermesi bakımından ana veri tabanı olarak seçilmiştir.
Keywords : Leopold von Ranke, tarihçilik, pozitivizm, Ahmet Refik Altınay, II Meşrutiyet