İbn Kesîr’in İhtisâru Ulûmi’l-hadîs’indeki İhtisâr Yöntemi

Authors : Hatice Kübra Biçer

Pages : 1466-1481

Doi:10.30622/tarr.1335537

View : 83 | Download : 78

Publication Date : 2023-12-28

Article Type : Research Paper

Abstract :İbnü’s-Salâh’ın (ö.643/1245) Ma‘rifetü envâi ‘ulûmi’l-hadîs’i (‘Ulûmü’l-hadîs) hadis usulünün önemli kaynaklarından birisidir. Tedrisatta kaynak olarak kullanılma amacıyla belirli bir kitleye göre yazılmış olan söz konusu eserde konuların bir araya getirilme ve sınıflandırılma şekli, mevcut hadis usulü literatürünü daha sistematik hale getirmiştir. Ancak bazı konuların biçim ve içerik açısından tertibi ve tasnifi ‘Ulûmü’l-hadîs’in anlaşılmasını zorlaştırmaktadır. Nitekim birçok müellif; eksik kısımları tamamlama, farklı görüşler ekleme, eleştiride bulunma gibi yöntemlerle eser üzerine ihtisâr, nüket, şerh gibi çalışmalar yapmıştır. Bu araştırmada ihtisâr faaliyetinin genel özelliklerine sahip ve ‘Ulûmü’l-hadîs’e dayalı yapılan ihtisâr çalışmaları içerisinde öne çıkmış olan İbn Kesîr’in İhtisâru ‘Ulûmi’l-hadîs’inde kullandığı ihtisâr yöntemleri ele alınmıştır. Makalemizde, asıl eser olan ‘Ulûmü’l-hadis’le karşılaştırma yapılarak İbn Kesîr’in İhtisâru ‘Ulûmi’l-hadîs’inde kullandığı ihtisâr yönteminin özelliklerinin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. İbn Kesîr’in‘Ulûmü’l-hadîs’te anlaşılmayı zorlaştıran eksik bilgileri tamamlaması, kapalı ifadeleri açıklaması, kimi usul konularında İbnü’s-Salâh’ı tenkit etmesi, hadis ilmi dışında uzmanlık alanlarını eserine yansıtması gibi sebeplerle İhtisâr’da ‘Ulûmü’l-hadîs’te temas edilmeyen bazı bilgiler yer almaktadır. Bu durum, eserde bazı konuların başlık veya içeriğinin farklı düzen ve sınıflandırma ile ele alınması sonucunu ortaya çıkarmaktadır. Diğer taraftan bu ve buna benzer özellikleri İhtisâr’ı ‘Ulûmü’l-hadîs’in bir nevi özeti olmasının ötesinde kendisine özgün müstakil bir eser olarak kabul etmenin mümkün olup olmadığı sorusunu gündeme getirmektedir. İhtisâr sözlükte kısaltma, gerekli olmayan detaylardan arındırma anlamlarına gelmektedir. Ancak İhtisâr’da ve‘Ulûmü’l-hadîs üzerine yazılan diğer muhtasarların bir kısmında bulunan ilave bilgiler, terimlerin salt sözlük anlamları üzerinden tam olarak anlaşılamayacağını göstermiştir. Bu durum ihtisâr teriminin anlaşılabilmesi için muhtasarların ve ilgili olduğu diğer edebî eserlerin incelenmesinin gerekli olduğu sonucunu ortaya çıkarmıştır.
Keywords : Hadis, İhtisâr, Hadis Usulü Literatürü, İbn Kesîr, İbnüs Salâh, İhtisâru Ulûmil hadîs, Ulûmül hadîs