HUNCA İ-CHİH-HSİEH, GÖKTÜRKÇE İ-HSİ-CHİ, ESKİ UYGURCA İ-Tİ-CHİEN SANLARIYLA ÖTÜKEN YURT ADININ KÖKEN ve ANLAMI

Authors : Yusuf GEDİKLİ

Pages : 13-32

Doi:10.55773/tda.1087929

View : 14 | Download : 12

Publication Date : 2022-06-20

Article Type : Review Paper

Abstract :Makalede Hunların İ-chih-hsieh, Göktürklerin İ-hsi-chi, Uygurların İ-ti-chien hükümdar unvanları üzerinde durulmuş, Hunca unvanın *İgis, Göktürkçe unvanın *İsig, Uygurca unvanın *İdigen olduğu ortaya konulmuştur. Bunların hepsi “Tanrısal, İlahi; kutsal” anlamındadır. Hunca *İgis sanı Ahmed Yesevî ve Nevaî’de geçen İge “sahip; Rab”dandır. Göktürkçe *İsig sanı Yunus Emre’de geçen ısı, isi “sahip”, Nevaî’de geçen ısı “sahip”tendir. Uygurca *İdigen sanıysa Orkun yazıtlarında geçen idi “sahip”, Ahmed Yesevi’de geçen İdi “sahip; Rab”dan gelişmiştir. Ayrıca *İdigen sözünün i- > e- > ö- evrimiyle Ötüken olduğu belirtilmiştir. Varılan sonuçların en önemlilerinden biri Hunca *İgis sanının Hunların Türkçe konuştuğunu kanıtlayan sözlerden biri olması, öbürü Ötüken “Tanrısal, İlahi; kutsal yurt” adının köken ve anlamının açıklanmasıdır.
Keywords : kutsal, İsig, İgis, Ötüken, İdigen