آراءُ محمد مصطفى شَلبي في مسألة التعليل بالحكمة في ميزانِ النقدِ الأصوليّ

Authors : Mohammad Rachıd ALDERSHAWİ

Pages : 339-362

Doi:10.53352/tevilat.1211908

View : 16 | Download : 13

Publication Date : 2022-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada, Mustafa Şelebi’nin, Ta’lîlu’l-Ahkâm ve Usûlü’l-Fıkhi’l-İslâmî isimli eserlerinde yer alan hikmetle ta‘lîl konusundaki görüşleri ele alınarak değerlendirilmiştir. Usûl ilmindeki derinliği ve modern dönemde hükümlerin ta‘lîli konusunda yazdıkları araştırmacılara kaynaklık eden müelliflerin en meşhuru olmasından dolayı Mustafa Şelebî seçilmiştir. Ayrıca usûlcülerin cumhurunun, genelde ta‘lîl konusunda özeldeyse hikmetle ta‘lîlde tutumlarını; Kitab, Sünnet ve müçtehit imamlarının metoduna, hikmetlerin ve maslahatın ta‘lîlinde muhalefet ettiklerini iddia ederek eleştirdiği için seçilmiştir. Çalışmada Mustafa Şelebî’nin usûlcülere yönelttiği eleştirilere ve özellikle hikmetle ta‘lîli menedenleri ve munzabıt-zahir olan hikmetle ta‘lîli caiz görüp şeriatta mevcut olmadığını ileri sürenleri reddetmesine cevap verilmiştir. Çalışmada Mustafa Şelebî’nin görüşünün, usûlcülerin hikmetle ta‘lîldeki ihtilafları ve munzabıt-zahir vasıfla ta‘lîldeki ittifaklarının arkasında durmalarının iki sebebi tartışılmıştır. Bu iki sebep, usûlcülerin yaptığı kıyaslar hakkında imamlarına itiraz gelmeyecek şekilde savunma meyillerinden ve hükümlerin sebepleri ile kıyasın illetini karıştırmalarıdır. Çalışmada usûlcülerin yönteminin tutarlılığı açıklığa kavuşturulmaya çalışılmış olup hikmetle ta‘lîl konusunda doğru tutumları ve munzabıt-zahir vasıfla ta‘lîli tercih sebepleri ortaya konulmuştur. Yöntem olarak usûl eserleri karşılaştırılmalı metodla tahlil edilmiştir.
Keywords : Fıkıh Usûlü, Kıyas, Talîl, Hikmet, Mustafa Şelebî