Katılım Bankalarında Geri Ödenmeyen Borç İşlemlerinde Cezâî Şart Mı Yoksa Muhtemel Kârın (Menfaatin) Tazmini mi?

Authors : Yunus ARAZ

Pages : 243-276

Doi:10.53352/tevilat.1307576

View : 50 | Download : 96

Publication Date : 2023-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Katılım bankalarında kullanılan finansmanların geri ödenmemesi durumunda, bankaların önemli zararlar edeceği aşikâr bir durumdur. Konvensiyonel bankalarda bu durumda geri ödenmeyen her gün için faiz insert ignore into journalissuearticles values(gecikme faizi); takdir edilirken; katılım bankalarında faiz uygulaması caiz olmaması sebebiyle uygulanmamaktadır. Ya da uygulansa bile alınan bu fazlalık banka tarafından kullanılmamakta ve farklı alanlara bağış şeklinde verilmektedir. Fakat bu durumda meydana gelen bu zarar nasıl telafi ettirilecektir? Makalede gerek menfaatin tazmini gerekse cezâî şart konusu teferruatına girilmeden sadece katılım bankalarında borcun geri ödenmemesi durumunda alacaklının zararının giderimi bağlamında cezâî şartın mı yoksa muhtemel kârın tazmininin mi uygulanacağı İslam hukukunun ilkeleri ışığında ele alınacaktır. İslam hukukunda menfaatin tazmini ile ilgili klasik dönemlerden itibaren tazmin görüşünü kabul edenler bulunmaktadır. Fakat bu durum ribevî mallar dışında kendisinden menfaat hâsıl olabilecek mallarda gasp ve itlaf durumu meydana geldiğinde gündeme gelmiştir. Dolayısıyla para ribevî mallar olması sebebiyle para borçlarının ödenmemesi durumunda menfaatin tazmini konusu incelenmesi gereken bir konudur. Cezâî şart ise her ne kadar diğer hukuk sistemlerinde kadim dönemlere dayandırılsa da günümüz de çok fazla kabul gören ve uygulama alanı bulan bir yöntemdir. İslam hukukunda ise klasik dönem eserlerinde yer almayıp modern hukukun etkisiyle günümüzde gündeme gelen ve incelenen bir konudur. Gerek muhtemel kârın tazmini gerekse cezâî şartın uygulanması ile ilgili İslam hukuku çalışmalarında birbirine muhalif görüşler bulunmaktadır. Çalışmada bu görüşler ele alınarak İslam hukuku ilkleri bağlamında değerlendirilecektir.
Keywords : Fıkıh, Borç, Ribâ, Tazminat, Menfaatin Tazmini