İNSANÎ EYLEM-İLAHÎ FİİL İLİŞKİSİ ÜZERİNE BİR DİYALOGUN KELAMÎ ANALİZİ

Authors : Bayram ÇINAR

Pages : 335-363

View : 30 | Download : 16

Publication Date : 2020-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışma insan fiillerine ilişkin Eş‘arî ekolünün yaklaşımı ile Mutezile ekolünün yaklaşımını karşılaştırmalı olarak ele alır. İki ekolün önemli isimlerinin polemik edebiyatına konu olan bir diyaloğu esas alınarak bir değerlendirme yapmayı amaçlar. Eş‘arî ekol adına Ebu’l-İshak İsferâyînî, Mu‘tezile ekol adına da Kâdî Abdulcebbâr’a nispet edilen bu diyalog, kısa fakat tartışmaya ilişkin önemli ipuçlarını içinde bulundurur. Ebu’l-İshak İsferâyînî, üçüncü kuşak bir Eş‘arî ekol temsilcisidir. Buna karşın Kâdî Abdulcebbâr Mu‘tezilî ekolün son büyük isimlerinden biridir. O, ekolün görüşlerinin günümüze taşınmasında önemli bir görev üstlenmiş bir âlimdir. Kâdî Abdulcebbâr’a ilişkin ilginç bir anekdot da onun yaşamının bir döneminde Eş‘arî ekole mensup bir alim olup, daha sonra Mu‘tezilî ekole geçtiğidir. Dolayısıyla onun, Eş‘arî ekolün öğretisini detaylı bir biçimde bildiği varsayılabilir. Kâdî Abdulcebbâr kendi ekolünün son temsilcilerinden biridir. Öte yandan Ebu’l-İshak İsferâyînî ise kendi ekolünün erken dönem temsilcilerinden biridir. Tarafların teolojinin bu önemli konusuna ilişkin söz konusu diyaloga yansıyan görüşleri bu iki ekolün yaklaşımları bağlamında çalışmamızda ele alınacaktır.
Keywords : Kelam, İnsan Fiilleri, Kâdî Abdulcebbâr, Ebul İshak İsferâyînî, Akkirmanî