Müteahhir Dönem Mu’tezile Kelâmı: Hâkim el-Cüşemî’nin Mu’tezilî Düşüncedeki Yeri ve Görüşleri

Authors : Muhammed ÇINAR

Pages : 100-105

View : 72 | Download : 63

Publication Date : 2023-06-30

Article Type : Other Papers

Abstract :Hz. Peygamber’in vefatı akabinde İslam toplumunda ortaya çıkan hilafet, kaza ve kader ile büyük günah işleyen kişinin durumu gibi meseleler ve İslam’ın fetihler sonucu geniş bir coğrafyaya yayılması neticesinde karşılaşılan felsefî gruplar Mu\`tezile\`nin ortaya çıkışına zemin teşkil eder. Mu\`tezile, itikada taalluk eden konuları bütüncül ve sistematik bir şekilde kurmasıyla Ehl-i Sünnet kelamının oluşumuna da kaynaklık eder. Özellikle mezhebin müteahhir dönemini temsil eden Ebu Ali el-Cübbâî insert ignore into journalissuearticles values(ö. 303/916); ve Ebu Haşim el-Cübbâî insert ignore into journalissuearticles values(ö. 321/933); ile mezhebi sistematize eden Kâdî Abdülcebbâr insert ignore into journalissuearticles values(ö. 415/1025); gibi isimler İslam düşüncesinin gelişimi açısından önemlidir. Zira Kâdî\`nın günümüze ulaşan eserleri incelendiğinde mezhebin son ve mütekamil hali görülür. Kâdî\`dan sonra mezhebin siyasî desteğini kaybetmesi neticesinde Mu\`tezile daha dar bir çevreye hitap etmeye başlamakla birlikte Zeydî düşünce ile entegre olmak suretiyle canlılığını sürdürür. Bu neticenin izleri Kâdî ile Mu\`tezile\`nin son büyük imamı olarak görülen Zemahşerî insert ignore into journalissuearticles values(ö. 538/1144); arasındaki irtibatı sağlayan Hâkim el-Cüşemî\`de görülür. Cüşemî insert ignore into journalissuearticles values(ö. 494/1101);, Zeydî kimliğinin yanı sıra Kâdî\`dan sonra Mu\`tezile\`nin değişimini göstermesi açısından incelenmeye değerdir. Hâkim el-Cüşemî hakkında Türkiye\`de yapılmış ilk çalışma ise Ramazan Yıldırım tarafından 2012 yılında kaleme alınan ve İşaret Yayınları’nda basılan Mu’tezîle’nin Kelâmî Polemikleri -Hâkim el-Cüşemî Örneği- adlı eserdir. Burada, Yıldırım’ın eserinin tanıtım ve değerlendirmesi yapılacaktır.
Keywords : Zeydîlik, Hâkim el Cüşemî, Mu\`tezile Kelâmı