Kâtip Çelebi’nin Keşfü’z-Zunûn’unda Sınıflama Yöntemi

Authors : Hasan S KESEROĞLU, Bilal YURTOĞLU

Pages : 89-111

Doi:10.24146/tk.584489

View : 16 | Download : 11

Publication Date : 2019-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :İnsan zihni evrendeki bireylerin sayısız çokluğunu kolayca kavrayamadığı için bireyler arasında bulduğu ortak özelliklere dayanarak sınıflar oluşturur ve onları bu sınıflar yoluyla sınırlayıp kavrayabilir. Sınıflama, sınıflama yapılan toplumun düşünsel yapısı ve özelliklerini içinde taşır. Sınıflama, sınıflandırılanı değişik yaklaşımlarla bilmeyi, anlamayı gerektirir. Yazı öncesi toplumlarda başlayan bu yaklaşım felsefe ve bilim alanlarının olmazsa olmazı durumuna gelmiş; günümüz arşivlerinde kurumsal yapıyı, kütüphanelerinde ise evrensel bilgiyi sınıflama çalışmalarına dönüşmüştür. Bu çalışmanın amacı, felsefe, bilim, kütüphane ve arşiv alanlarında sınıflamanın genel tarihçesini belirlemek, İslâm Dünyası ve Osmanlı İmparatorluğu’ndaki sınıflama çalışmaları ışığında Kâtip Çelebi’nin bibliyografik çalışması Keşfü’z-Zunûn’daki sınıflama olgusunu açıklamaktır. Kâtip Çelebi’nin yapıtının seçilme nedenleri; yapıtın, Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde yazılı literatüre yönelik çalışmaların, özellikle bibliyografik araştırma ve saptama aşamasında ana başvuru kaynakları arasında bulunması ve o dönem Osmanlı kütüphanelerinde kitap sayısı en çok üç tanesinde beş bini bulurken, Kâtip Çelebi’nin Keşfü’z-Zunûn’unda 14.500 kitabın tanıtımının yer almasıdır. Çalışmada Kâtip Çelebi’nin Keşfü’z-Zunûn’daki sınıflama içinde yer aldığı İslâm ve Osmanlı İmparatorluğu kültüründen çok etkilendiği yönündeki hipotez, belgesel tarama ve betimleme yöntemi ile doğrulanmaya çalışılmıştır. Nitekim bu etkiyi Kâtip Çelebi’nin bibliyografik çalışmasında, gerek bilgi/bilim sınıflanmasına ilişkin görüşleri gerekse yapıtın alfabetik ana düzeninde görmek olanaklıdır. 
Keywords : Sınıflama, İslâm dünyası, Osmanlı İmparatorluğu, Kâtip Çelebi, Keşfüz Zunûn