Mizahın Belleği: Görsel Kültür Mirasının Korunmasında Karikatür Arşivlerinin Rolü ve Önemi

Authors : Canan Yılmaz, Hakan Anameriç

Pages : 27-46

Doi:10.24146/tk.1627640

View : 130 | Download : 213

Publication Date : 2025-03-31

Article Type : Review Paper

Abstract :Amaç: Karikatürler kendine has anlatı yöntemleri ile döneminin toplumsal yapısına, siyasî olaylarına ve kültürel normlarına ilişkin veriler sunan, dile bağımlı kalmadan küresel ölçekte ortak bir mesaj iletebilen görsel sanat eserleridir. Bu araştırma, karikatürün sosyal, kültürel, tarihi ve akademik değeri dolayısıyla bir bilgi merkezi çatısı altında toplanmasının gerekliliğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışmanın bir diğer amacı ise karikatür koleksiyonu bulunan bilgi merkezlerinin karikatürleri sağlama, düzenleme, koruma ve erişime sunma süreçlerini incelemek, farklı ve ortak uygulamaları değerlendirmektir. Yöntem: Çalışmada, karikatür koleksiyonlarının bilgi merkezlerindeki yönetim süreçlerini incelemek amacıyla nitel araştırma yöntemlerinden belgesel tarama yöntemi kullanılmıştır. Araştırma kapsamında karikatür koleksiyonuna sahip bilgi merkezlerinin bu koleksiyonlar özelinde sunduğu hizmetler, koleksiyon geliştirme politikaları, sergileri, çevrimiçi sayfaları, blog sayfaları, projeleri ve bu koleksiyonları konu edinen diğer akademik yazın incelenmiştir. Bulgular: Karikatürlerin bilgi merkezlerinde erişime açılmasının farklı uygulamalar ve yöntemler ile mümkün olabileceği, bu yöntemlerin koleksiyon bazında ve bilgi merkezinin hizmet politikası kapsamında değerlendirilmesi gerektiği tespit edilmiştir. Çalışmada aynı zamanda karikatürlerin aynı temaya/konuya sahip diğer bilgi kaynaklarıyla oluşturduğu bütünlüğün önemi ortaya çıkmıştır. Sonuç: Gazetelerde, dergilerde, broşürlerde görmeye alışkın olduğumuz karikatürler sahip oldukları tarihsel, sanatsal ve kültürel değerleri ile bilgi merkezlerinin koleksiyonlarında da yer almaktadır. Karikatürler; satın alma, bağış ve karikatür yarışmaları gibi çeşitli sağlama yöntemleri ile bilgi merkezlerinin koleksiyonlarına dahil edilmektedir. Fiziksel ve sanatsal özellikleri gereği kimi ortak uygulamaların yanı sıra, sağlama, düzenleme, saklama ve erişime sunma yolları bilgi merkezi ve koleksiyon özelinde farklılık göstermektedir. Karikatürler; bir bilgi merkezi çatısı altında yer aldığında diğer bilgi kaynaklarıyla bir bütün oluşturmaktadır. Gelecek nesillere bilgi ve araştırma değerini korunarak uygun koşullarda aktarılması bu sayede mümkün gözükmektedir. Özgünlük: Literatürde karikatür konulu yayınlar ağırlıklı olarak karikatürlerin mizahi yönü, tarihi değeri, eğitimdeki yeri ve sanatsal özellikleri odaklıdır. Bu çalışma; karikatürün bir arşiv malzemesi olarak ele alınması, arşivcilik yöntem ve tekniklerine göre değerlendirilmesi ve bilgi merkezlerindeki durumunun ortaya konulması açısından özgün bir değere sahiptir.
Keywords : Karikatürler, karikatür arşivleri, kitap dışı materyaller, bilgi merkezleri, bilgi hizmetleri