Sağlık İletişiminde Dezenformasyonun Rolü: Maymun Çiçeği Hastalığı Örneği

Authors : Zeynep Zelan

Pages : 140-181

Doi:10.37679/trta.1569270

View : 57 | Download : 34

Publication Date : 2025-01-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Halkı sağlık konusunda bilgilendirme, bilinçlendirme ve sağlık profesyonelleri ile halk arasında bilgi akışını sağlama gibi işlevleri olan sağlık iletişimi; tıp, halk sağlığı, iletişim gibi alanları içeren disiplinler arası bir çalışma alanıdır. Özellikle Kovid-19 pandemisi sürecinde sosyal medyada yapılan dezenformasyon paylaşımları, sağlık konusunda olağanüstü dönemlerde medyada hakikatin önemini ortaya koymuştur. Bilgi akışının inanılmaz hızda gerçekleştiği, herkesin içerik paylaşabildiği, etkileşim ve hızın gerçeğin önüne geçebildiği sosyal medya çağında sağlık konusunda doğru bilgi ihtiyacı da bir o kadar elzem olmuştur. Bu yüzden dezenformasyonun önüne geçmek için öncelikle bilgi eksikliğine izin verilmemesi, bunun için de halkın doğru, etkin ve hızlı bir şekilde bilgilendirilmesi, yapılan dezenformasyon, manipülasyon çalışmalarına karşı kaynak ve kanıt gösterilerek doğrularının halka duyurulması önem taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı, sağlık iletişiminde dezenformasyonun rolünü, halk arasında “maymun çiçeği” olarak bilinen MPox hastalığı hakkında yapılan sosyal medya paylaşımları üzerinden ortaya koymaktır. Çalışmadaki örneklem, 10 Ağustos 2024-08 Eylül 2024 tarihleri arasında Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Dezenformasyonla Mücadele Merkezi ve Anadolu Ajansı Teyit Hattı’nın doğrulama mekanizmaları sonucu elde edilen verilerden derlenmiştir. Nitel yöntem tasarımının kullanıldığı makalede, Wardle ve Derakhshan’ın ortaya koyduğu dezenformasyonun 7 türü baz alınarak belirlenen örneklem analiz edilmiştir. Yapılan analiz sonucunda sağlık gibi kamuoyunun doğru bilgiye en çok ihtiyaç duyduğu bir alanda uydurulmuş, çarpıtılmış ya da manipüle edilmiş haberlerin dolaşıma girdiği görülmüştür. İncelenen 13 haber/paylaşımdan 12’sinin yanlış olduğu, haberlerden 6’sında manipülasyon, 4’ünde uydurma, 2’sinde çarpıtma, 2’sinde de hatalı ilişkilendirme gibi dezenformasyon teknikleri kullanıldığı tespit edilmiştir.
Keywords : Sağlık İletişimi, Medya, Sosyal Medya, Dezenformasyon, Manipülasyon