Cezzâr Ahmed Paşa (Ö. 1804) Hakkında Bir Takrîr Münasebetiyle Suriye`de İktidar Oyunları

Authors : Selda GÜNER

Pages : 163-198

Doi:10.37879/belleten.2015.163

View : 17 | Download : 12

Publication Date : 2015-04-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmanın amacı, Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi`nde E 4029 numara ile kayıtlı bulunan takrirden hareketle Cezzâr Ahmed Paşa`nın Sayda valiliği dönemindeki icraatlarını irdelemektir. Takririn kim tarafından ve ne zaman yazıldığı kesin olarak bilinmemekle birlikte, takrîr yazarının Dersaadet tarafından görevlendirildiği açıktır. Bu durumda mezkûr takrir, jurnal`a tekabül etmektedir. Jurnaller genellikle menfi karakter taşımakla birlikte, bu kez takrir/jurnal yazarının Cezzar Ahmet Paşa hakkında hayırhah bir rapor kaleme aldığı gözükmektedir. Bu lehte beyan iki ihtimali akla getirmektedir: Takrir müellifi, ya Cezzar`ın Sayda vâliliği sırasındaki icraatlarının devlet-i aliyyenin hayrına olduğuna gerçekten inanmıştır, ya da Cezzar tarafından elde edilmiştir. Her halukarda belge, diğer yandan Cezzâr Ahmed Paşa`nın idaresinde Sayda Eyâlet`inin sosyal yapısına, idari ve askeri teşkilatının nasıl işlediğine dair ayrıntılı bilgiler sunmasıyla da değerlidir. Ancak tikel ve konjonktürel bir belgenin analizi, daha geniş ve kuşatıcı bir tarihi çerçevenin içinden mümkün olacağından, Cezzar`ın hâkim bir politik figür olarak ortaya çıkmasıyla neticelenen Mısır-Suriye merkezli iktidar ilişkilerinin anlatımı zorunlu olmaktadır. Ayrıca Mısır-Suriye havalisi İmparatorluk merkezi için de tereddüt ve suallerin yoğunlaştığı bir coğrafyadır ve Cezzâr Paşa hakkında böyle bir raporun yazılmasının gerisindeki saik de bu olmuştur. Dolayısıyla 18. Yüzyılda Mısır ve Suriye hattında yaşanan hadiseler, merkez-periferi ilişkileri, bu ilişkileri etkileyen patronaj şebekesi ve Arap sosyolojisi dahilinde analiz edilmeye çalışılacaktır.
Keywords : Cezzâr Ahmed Paşa, Akka, Sayda, Dürzî, Takrir