MASAL DÜNYASINDAKİ ÇOBAN

Authors : Aktan Müge YILMAZ

Pages : 519-531

View : 15 | Download : 7

Publication Date : 2011-03-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Mitolojik dönemden itibaren önemli bir kültür kahramanı olarak izi sürülebilen çoban, sözlü gelenekte yaşayan inanışlarda yer edindiği gibi sözlü edebiyatın pek çok türünde de yaygın kullanımı olan bir tip haline gelmiştir. Geleneksel edebiyatta tiplerin, farklı türlerde farklı işlevleri yerine getirmekle görevlendirildiği söylenebilir. Bu bağlamda anlamda gönül adamı, yiğit kahraman ve akıl timsali olan çobanın, farklı anlatı geleneklerinde yapısal ve bağlamsal sebeplerle bazı özelliklerine bilinçli olarak daha çok vurgu yapılmıştır. Bu çalışmanın hedefi, menkıbelerde daha çok gönül gözü açık bir evliya, destanlarda cesur, yiğit ve iyi bir savaşçı olarak resmedilen çobanın yirmi üç anlatıdan hareketle geleneksel bir anlatı olan masalda nasıl tipleştirildiğini tahlil etmektir. Đncelemeye temel teşkil eden metinler, çoban tipinin yer aldığı, sahamızda kabul görmüş belli başlı masal araştırmalarından alınmış masallardır. Đnceleme sonunda görülmüştür ki çoban, masallarda akıl ile sağduyunun sesi ve zengin-fakir kutuplaşmasında fakir olarak gösterilen olumlu bir tiptir. Ayrıca masal türünün, dinleyicisini psikolojik olarak rahatlatmak amacıyla vermek istediği hayata pozitif bakış, yardımseverlik, imkânsızlıklar karşısında yılmama ve hayattan umutlu olma mesajlarını iletmede de çoban, iş- levsel olarak yaygın kullanıma sahip bir tip olarak dikkat çekmektedir. Anlatılarda, sorun çözücü, yol gösterici özellikleri ilk bakışta görülecek netlikte sergilenmemesine ve toplumsal örgütlenmenin alt sıralarında gösterilmesine rağmen çoban, mitolojik arka planında taşıdığı olumlu anlamları kültürel süreklilik bağlamında masal dünyasına da taşımıştır.
Keywords : Folklor, geleneksel anlatı, masal, çoban, tip