ESKİ TÜRKÇEDEKİ it- “devlet, bodun, törü düzeni kurmak, devleti ve milleti yaşatmak, düzene koymak” FİİLİ ÜZERİNE

Authors : Mahmut SARIKAYA

Pages : 151-163

View : 18 | Download : 15

Publication Date : 2021-12-05

Article Type : Research Paper

Abstract :Orhun Yazıtlarının dili anlatıcılarının en yüksek düzeyde devlet adamı olması ve bunun bir sonucu olarak ifade ettiği kavramların karşılığı olarak içerdiği kelime kadrosu bakımından “devlet dili” sayılmalıdır. Hem kelime boyutunda hem de kalıp sözlerin kullanılmasında dilin bu yönü çok belirgindir. İncelendiğinde bu metinlerde halkın günlük hayatı, yaşama biçimi ve hatta değer yargılarına ilişkin sözlerden çok bir devlet başkanının kullanabileceği sözlerle karşılaşılmasının asıl sebebi budur. Örneğin bu anlatımlarda halkın çok fazla kullandığı kargış ve alkışlar hiç yer almamıştır. Bunun yanında birleşik fiil ve deyimlerin bol bol kullanılmış olması da bu durumun bir göstergesidir. Kelime boyutundaki farklılıklardan biri de yine o döneme ve Bilge Kağan’a özgü olan it- “devlet, bodun, törü düzeni kurmak; devleti ve milleti korumak, yaşatmak ve ilerlemesini sağlayacak yasal düzenlemeler yapmak” fiilinin varlığıdır. Bu fiil bu anlamıyla Bilge Kağan anlatımlarında on bir kez, Tonyukuk metinlerinde ise yalnız bir kez kullanılmıştır. Bu çalışma ile ėt- yardımcı fiilinden ayrıca var olan bu fiil ve ondan türemiş kelimelerin incelenmesi amaçlanmıştır.
Keywords : Eski Türkçe, Orhun Türkçesi, it fiili, devlet dili, Eski Türkçe, Orhun Türkçesi, it fiili, devlet dili