BATTÛTA SEYAHATNAMESİ’NDEN BİR MENKIBENİN BADE İÇME EKSENİNDE İNCELENMESİ

Authors : Hatice İçel

Pages : 75-87

View : 34 | Download : 26

Publication Date : 2024-12-04

Article Type : Research Paper

Abstract :Geçmişten günümüze çeşitli coğrafyaları tanıtmak üzere kaleme alınan seyahatnameler, tarih ve coğrafya gibi bilim dalları için kıymetli olmalarının yanı sıra halk biliminin de önemli kaynakları arasındadır. Seyahatname yazarı, eserinde gezdiği yerlerin tarihî ve coğrafî yapısının dışında halk kültürüne dair birtakım ürünlere de yer verir. XIV. yüzyılda kaleme alınan İbn Battûta Seyahatnamesi de içerdiği ürünlerle Türk Halk Bilimi özelinde kıymetli eserlerden birisidir. Anadolu’da gezip gördüğü yerleri tanıtan yazar, halk kültürüne de yakından tanıklık ederek sözlü kültür ortamında dinlediği efsane ve menkıbeleri eserine aktarır. Battûta’nın seyahatnamesinde yer verdiği menkıbelerden birisi Mevlâna’yla ilgilidir. Bu makalede söz konusu menkıbe, kaynağı şamanlığa bağlanan bade içme ekseninde ele alınmıştır. Çalışmanın amacı, klasik bade içme ile Mevlâna’nın yaşadığı olağanüstü olay arasındaki benzerlik ve farklılıkları tespit etmektir. Bu doğrultuda şaman, alperen, evliya, âşık gibi şahsiyetlerin yaşadığı bade içme olarak değerlendirilen olaylar karşılaştırılmıştır. Söz konusu menkıbenin Mevlâna’dan bir asır sonra hâlâ anlatılması, halkın -o dönemde eski bir inanç sistemi olan- Şamanizm’den kaynağını alan kamların mesleğe başlamalarıyla ilgili inanış ve efsaneleri unutmadığını göstermektedir. Bu doğrultuda birtakım değişikliklere uğrayarak şamandan veliye / Mevlâna’ya aktarılan bu kültürel miras, ondan da âşığa geçerek sürekliliğini korumuştur.
Keywords : Menkıbe, Mevlana, Bade, Şaman, Âşık