Türkmencede Kılınış İşlemcisi Olarak Art-Fiiller

Authors : Sema ASLAN DEMİR

Pages : 67-90

View : 11 | Download : 8

Publication Date : 2013-06-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada, Türkmencede goşma işlikler olarak adlandırılan ve asıl fiil+zarf fiil+yardımcı fiil biçiminde fiil birleşmeleri oluşturan yardımcı fiillerin [art-fiiller], temel fiilin kılınışı üzerinde oluşturduğu etkiler tartışılacaktır. Türkmence ile ilgili çalışmalarda bu tür leksikal birimler hareketin başlangıcını, tezliğini, sürekliliğini, bittiğini gösterme vb. işlevsel tanımlamalarla değerlendirilmiştir, ancak bu yardımcı fiilllerin birer kılınış işlemcisi olarak ne tür işlevler üstlendiği, üzerinde durulmayıhak eden bir tartışma konusu olarak varlığını sürdürmektedir. Bu çalışmada, Türkmencedeki bu fiillere kılınış kategorisi açısından bakılacak, hareketin başlangıcını, tezliğini, sürekliliğini, bittiğini gösterme vb. sözü edilen bir dizi işlev, kılınış kategorisi bağlamında sistemleştirilmeye ve yorumlanmaya çalışılacaktır. Kılınış actionality, aktionsart , fiilin iç semantik yapısıyla ilgili leksikal bir kategoridir. Ancak fiil leksemiyle ilgili her türlü semantik değer kılınışın konusu değildir; kılınış, fiilin iç zamansal yapısını konu alır. Fiiller iç-zamansal yapıları ve oluşum evreleri bakımından farklı özelliklere sahip olabilirler. Fiile ait kılınış evreleri, fiilin iç semantik yapısında doğal olarak bulunur, ancak bazı dil araçlarıyla belirli değişikliklere uğrayabilir. Başka bir ifadeyle, bir fiil leksemine ait evre yapısı, yeniden kategorizasyon yoluyla değişikliğe uğrayabilir. Türk dillerinde, fiillerin kılınış evrelerinde bu tür değişikliklere yol açan işlemcilerden biri de yardımcı fiillerdir. Bu çalışmada, Türkmencede bu tür birleşmelerinin, asıl fiilin kılınış evreleri üzerinde ne tür etkiler oluşturduğu değerlendirilmeye çalışılacaktır
Keywords : Türkmence, kılınış, yardımcı fiil, leksikal birim, semantik