Tonyukuk Yazıtının 13. Satırındaki Deyim Üzerinde Yeni Bir Okuma ve Anlamlandırma Önerisi

Authors : Erhan AYDIN

Pages : 71-79

View : 12 | Download : 14

Publication Date : 2020-05-12

Article Type : Research Paper

Abstract :İki taştan oluşan ve ilki ikincisine göre daha iyi durumda olan Tonyukuk yazıtı, hem söz varlığı, atasözleri ve deyimler hem de tarihî olayların anlatılışı bakımından eski Türk yazıtları içerisinde ayrı bir yere sahiptir. Yazıtın bizzat Tonyukuk tarafından yazdırıldığı ve diktirildiği düşünülmektedir. Yazıt, Köktürklerin fetret döneminden sonra yeniden nasıl ortaya çıktıkları konusunu anlatması ve bu dönemde cereyan eden olayları vermesi bakımından da değerlidir. Tarihî Türkçenin söz varlığına önemli katkılarda bulunan yazıtı değerli kılan özelliklerden biri, çok sayıda atasözü ve deyime yer verilmiş olmasıdır. Bunların bir bölümü rahatlıkla anlaşılabilmiş, bir bölümü üzerinde ise pek çok tartışma yapılmıştır. Özellikle bugün nasıl olduğunu tam olarak bilemediğimiz bazı atasözleri ve deyimler, yazıtı kültür tarihi bakımından değerli kılmaktadır. Çinli, Kitanlı ve Oğuzlardan oluşan üçlü işbirliğinin mimarı olarak gördüğümüz Oğuzların kastedildiğini anlamak gerektiği önerilecektir. Makalede öncelikle yazıt üzerinde yayınları bulunan araştırmacıların okuma ve anlamlandırmaları değerlendirilecek, ardından ise yeni bir okuma ve anlamlandırma sunulacaktır. Okuma ve anlamlandırma önerisindeki sözcükler üzerinde de değerlendirmelerde bulunulacaktır.
Keywords : Köktürkler, Eski Türk Yazıtları, Tonyukuk yazıtı, Oğuzlar, atasözü, deyim