KENDİ SÖZCÜĞÜ ÜZERİNE: TÜR VE İŞLEV ODAKLI BİR DEĞERLENDİRME

Authors : Nihal Çalışkan

Pages : 180-204

Doi:10.59257/turkbilig.1506775

View : 78 | Download : 166

Publication Date : 2024-06-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada günümüz Türkçesinin en sık kullanılan birimlerinden olan “kendi” sözcüğü üzerinde durulmaktadır. “Kendi”, dil bilgisi kaynaklarının büyük bir kısmında dönüşlülük zamiri şeklinde ele alınmaktadır. Ancak “ben kendim, kendi kitabım, kendim giderim, kendisi henüz gelmedi” gibi farklı kullanımlar söz konusu olduğunda kaynakların sözcüğün türü konusunda uzlaşamadığı, sözcüğün hangi kullanım ya da kullanımlarının dönüşlülük zamiri olduğu hususunda çelişkiler taşıyan veya belirsizlikler barındıran bilgiler verildiği görülmektedir. Bunun yanı sıra “kendi”nin bazı kullanımları belli çalışmalarda yer alırken başka bazı kullanımları araştırmacıların dikkatinden kaçmaktadır. İncelememizde ilk olarak mevcut literatürün bir değerlendirmesi yapılmakta, önceki araştırmalarda ele alınan örneklerden hareketle sözcüğün kaç farklı dil bilgisel bağlamda kullanıldığı ortaya konmaktadır. Buna göre “kendi” sözcüğü 12 temel dil bilgisel çerçevede 16 farklı biçimde kullanılmaktadır. Bazı kaynaklarda da dile getirildiği üzere sözcüğün asıl görevi dönüşlülük zamiri değildir. Söz konusu dil bilgisel yapılar dikkate alındığında “kendi”nin dönüşlülük zamirinin yanı sıra isim, sıfat, zarf, kişi zamiri ve ardıl zamir görevleriyle kullanıldığı gözlemlenmektedir. Sözcük, bu görevleri doğrultusunda metin içinde gönderim, pekiştirme, sınırlama, niteleme gibi işlevlerle karşımıza çıkmaktadır.
Keywords : kendi, dönüşlülük zamiri, sözcük türü, işlev