OLGU VE KURGU ARASINDA SÛZÎ ÇELEBİ`YE GÖRE MİHALOĞLU ALİ BEY VE AKINCI TİPİ

Authors : Osman Horata

Pages : 1-17

Doi:10.59257/turkbilig.1564001

View : 4 | Download : 3

Publication Date : 2024-12-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Akıncılar, Osmanlılarda düşman ülkelerine dönük yıpratma ve istihbarat faaliyetlerinde bulunan hafif süvari birlikleridir. 16. asrın sonlarına kadar İmparatorluğun sınırlarının Avrupa içlerine kadar genişlemesinde önemli bir rol oynayan akıncılar, bu özellikleri sebebiyle gazavatnamelerden romanlara ve serhat türkülerine kadar Türk edebiyatında da birçok esere konu edilmiştir. Bunlar içinde Sûzî Çelebi’nin (ö.1524) Mihaloğlu Ali Bey’in (ö.1506) akınlarını ve aşklarını anlattığı Gazavât-nâme’si ise, bütünüyle bu konuya hasredilen tek eser olması sebebiyle ayrı bir öneme sahiptir. Buna karşılık eser bilhassa edebî yönüyle yeterince incelenmemiştir. Gazavât-nâme, 1795 beyitten oluşan yarım kalmış bir mesnevidir. Eserin konusunu, Ali Bey’in dört akını ile Eflak prensinin kızı Meryem ve arkadaşı Bânû ile yaşadığı aşk oluşturmaktadır. Aşkla ilgili bölüm, birçok yönüyle çift kahramanlı aşk mesnevilerine benzemektedir. Tarihî olan ise sadece aşkın kahramanlarıdır. Eserde hatime bölümü ise yoktur. Gazavât-nâme’de, akınların anlatıldığı yerler ile kıssalar ve öğütler içeren didaktik muhtevalı kısımlarda açık ve canlı tahkiye üslubu hâkimdir. Tasvirlerde ve gazel vb. şiirler kısmında ise güçlü, sanatkârane bir üslup tercih edilmiştir. Eserde asıl ağırlığı da aksiyondan ziyade bu kısımlar oluşturur. Sûzî’ye göre, bir akıncının asıl gayesi Allah’ın dinini korumak ve yüceltmek için gaza etmek ve bu yolda şehit düşmektir. Ali Bey de, “gaza” peşinde koşan, “gayp erenleri”nin yalnız bırakmadığı efsanevi bir kahramandır. Ali Bey gibi, Mihaloğulları ailesinin kahramanlığı da Osman Gazi’nin yol arkadaşı Köse Mihal’e dayanmaktadır. Genellikle Türkmenlerden teşekkül eden, hayatlarını devlet için “akın”a, Allah için de “gaza” ve “cihat”a adayan akıncılar, bu özellikleriyle İslamiyetten önceki “alp” tipiyle İslamiyetten sonraki “gazi” tipinin özelliklerini bir arada toplayan, kolonizatör Türk dervişlerinden daha farklı bir tiptir.
Keywords : Klasik Türk Edebiyatı, Gazavatname, Sûzî Çelebi, Mihaloğlu Ali Bey, Akıncılar