Karamanoğulları Medreselerine Tarihsel Bir Yaklaşım: Ermenek Tol, Karaman Hatuniye / Melek Hatun ve Niğde Ak Medreseleri

Authors : Nermin ŞAMAN DOĞAN, Ebru BİLGET FATAHA

Pages : 95-118

View : 21 | Download : 10

Publication Date : 2011-06-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Karamanoğulları Beyliği, Anadolu’da 14-15. yüzyıllarda varlık gösteren Anadolu Beylikleri içinde önce Ermenek, Karaman ve Konya, daha sonra tüm Orta Anadolu Bölgesi ile Akdeniz’deki bazı yerleşimlere yayılan geniş coğrafyaya sahiptir. Anadolu Beylikleri arasında en uzun hüküm süren Karamanoğulları’nın siyasi yaşamı Selçuklu, İlhanlı ve özellikle Osmanlı Beyliği ile yapılan mücadelelerle geçmiştir. Karamanoğulları’nın yerleşim merkezlerinde imar faaliyetlerinin çokluğu ve çeşitliliği dikkati çeker. Özellikle inşa edilen mimari yapıtlar aracılığı ile beyliğin kuruluş, gelişme ve dağılma süreçleri izlenir. Karamanoğulları’nın eğitimi önceledikleri, çok sayıda anıtsal medrese yaptırmalarından anlaşılmaktadır. Bu yapılara Ermenek Tol, Karaman Hatuniye/Melek Hatun ve Niğde Ak medreselerini örnek verebiliriz. Ermenek Tol ve Niğde Ak medreseleri dönemin beyleri, Karaman Hatuniye ise sultan eşi/ailesi tarafından yaptırılmıştır. Medreseler kitabe, vakfiye, bani, sanatçı, plan, mimari ögeler, malzeme- teknik ve süsleme anlayışları ile öne çıkar. Örneklerden Hatuniye Medresesi’nin tarihsel verileri Osmanlı, taç kapı süslemeleri ise İlhanlı yapıları ile kesişir. Orta Çağ Türk sanatının en anıtsal örneği Niğde Ak Medrese’nin ön cephe tasarımı ve bezemeleri Osmanlı yapıları ile örtüşür. Karamanoğulları medreselerinde ön cephe-taç kapı oran ilişkisi değişerek yeni uygulamalar ortaya çıkar. Medrese taç kapılarında daralma ve uzama, bir başka deyişle yükseklik etkisi artırılmıştır. 14-15. yüzyıllarda inşa edilen medreselerin yaygınlığı dönemin eğitim ve kültürel yaşamına katkı sunar. Karamanoğulları’nın anıtsal medreseleri de eğitim politikası içinde önem taşır.
Keywords : Karamanoğulları, Beylikler, eğitim, medrese, mimari, Anadolu, Osmanlı, İlhanlı, Ermenek, Tol Medresesi, Karaman Hatuniye Melek Hatun Medresesi, Niğde Ak Medrese