BABÜRNÂME’DEKİ MENTAL FİİLLERİN YAPI VE İÇERİK BAKIMINDAN SINIFLANDIRILMASI

Authors : Merve ERARSLAN, Galip GÜNER

Pages : 17-66

Doi:10.29228/filolojibengu.2

View : 16 | Download : 14

Publication Date : 2021-11-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Daha çok psikoloji ve felsefenin inceleme alanı içinde yer alan “mental fiiller” insanın duygu ve düşüncesini ortaya koyan soyut fiillerdir. Mental fiillerin oluşmasını sağlayan süreç algı ile başlar. Algı; duyu organlarından gelen bilgilerin beyindeki dil merkezine ulaştırılmasıyla başlar. Algılama sürecini gerçekleştiren beyin bilgilerin bilincine ulaşır. Yani duyulardan gelen bilgiyi işleme ve anlama sürecidir. Bu süreçten sonra işlenen ve algılanan bilgilere tepki aşaması başlar. Bu aşama olayların ve durumların iç dünyada oluşturdukları duyguların açığa vurumudur. Tepki aşaması mental sürecin son aşamasıdır. Bu çalışmada Babürnâme’den elde edilen verilerle mental fiiller; algı fiilleri, biliş f iilleri ve duygu fiilleri olmak üzere üç grupta incelenmiştir. Babürnâme’den hareketle mental fiillerin yapı ve içerik bakımından belirlenmesi amaçlanmıştır. Birden fazla kategoride yer aldığı göz önüne alınmadan 227 mental fiil tespit edilmiştir. 11’i göz f iilleri, 5’i kulak fiilleri, 6’sı tatma fiilleri, 54’ü temas fiilleri ve 5’i denge fiilleri olmak üzere 81 algı fiili tespit edilmiştir. 4’ü anlama fiilleri, 1’i araştırma fiilleri, 9’u başarı f iilleri, 9’u bellek fiilleri, 6’sı çözümleme fiilleri, 1’i düşünme fiilleri, 30’u iletişim fiilleri, 2’si inanç fiilleri, 7’si irade fiilleri, 4’ü karar-anlaşma fiilleri, 1’i sabır fiilleri olmak üzere 74 biliş fiili tespit edilmiştir. 7’si anlık tepki bildiren duygu fiilleri, 65’si süreç içinde gelişen duygu fiilleri olmak üzere 72 duygu fiili tespit edilmiştir. Babürnâme’de mental fiillerden Türkçe kurallara uygun olarak türetilip Türkçeleşenlerin sayısı 10’dur. Farsça kelime + Türkçe ek yapısında 4, Arapça kelime + Türkçe ek yapısında 3, Moğolca kelime + Türkçe ek yapısında 3 kelime tespit edilmiştir. Köken ayırt etmeksizin Türkçe eklerle türetilmiş fiillerin +ı- , +lA-, +lAt-, +dA-, +lAş-, +u-, +A-, +kır-, +daş-, +lan-, +ad-, +r-, +k-, +ırga-, -mA-, -l-, -n-, -DUr-, -t-, -r-, -ş-, -A-, -guz-, -kür-, -KAr-, -k-, -kula-, -ḏ-, -z- ekleriyle türetildiği görülmüştür.
Keywords : babürnâme, mental fiiller, yapı, içerik, etimoloji