A Critical Approach to Causality and Rational Knowledge in Ibn Khaldūn

Authors : Emrah KAYA

Pages : 241-261

Doi:10.54659/ulum.798914

View : 7 | Download : 5

Publication Date : 2020-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makalenin amacı İslam düşüncesinin en önemli isimlerinden olan İbn Haldun’un nedenselliğe ve aklî bilgiye dair düşüncelerine eleştirel bir şekilde yaklaşmaktır. Son derece yetkin ve etkili bir sosyolog, tarihçi ve devlet adamı olan İbn Haldun’un Mukaddime eseri ümran ilmini etraflıca ele alan bir şekilde hazırlanmıştır. İbn Haldun tarafından tesis edilen ümran ilminin dayandığı en temel prensiplerden birisi şüphesiz ki nedensellik ilkesidir. Alemde olan her şeyi sebep-sonuç ilişkisi içinde anlamlandıran İbn Haldun’un aynı metodu mucize ve keramet gibi konularda kullanmadığını görmekteyiz. Akıl ve vahiy ayrımına dayanan bu farklılaşmanın nedensellik bağlamında ortaya çıkan çelişkiyi tam olarak bertaraf ettiğini düşünmüyoruz. Makalenin ele aldığı diğer bir konu da İbn Haldun’un filozoflara aklî bilgi konusunda yönelttiği eleştiridir. Tikellerden tümel oluşturmanın doğru bir yöntem olmadığını iddia eden İbn Haldun tümellerin realiteye uygun olmadığına inanmaktadır. İbn Haldun filozofları metafizik bilgi bağlamında eleştirir. Ancak biz ümran ilminin bir tür metafizik olduğunu kabul edersek İbn Haldun’un yaklaşımının çelişkili olduğunu söyleyebiliriz.
Keywords : İslam Felsefesi, İbn Haldun, Nedensellik, Aklî Bilgi, Eleştirel Yaklaşım